bardzo pojemne pytanie

bardzo pojemne pytanie
8.11.2011
8.11.2011
Szanowni Państwo
Czy słowa: kalumnia, zakalec, kałuża, kał, kaleka, niepokalana, zakała i kilka innych mają coś ze sobą wspólnego? Czy z łacińskim powiedzeniem: dura lex, et lex mają związek słowa: durny, duraluminium, dur brzuszny?
Serdecznie pozdrawiam
Antoni Posiadała
Radom
Wymienione w pierwszej części pytania wyrazy mają wspólną cząsteczkę kal/kał. W odniesieniu do wyrazów kalumnia ‘potwarz, oszczerstwo’ (z łac. calumnia) i kaleka ‘człowiek ułomny’ (z tur. kalik za pośrednictwem języków wschodniosłowiańskich) jest to podobieństwo fonetyczne (brzmieniowe), zewnętrzne i przypadkowe. Natomiast pozostałe wyrazy, tzn. kał, kałuża, zakała, zakalec, niepokalana, łączy wspólne pochodzenie – są to wyrazy pochodne od kalać (z prsł. *kalati ‘brudzić, zanieczyszczać błotem’).
Odpowiedź na drugą część pytania jest następująca:
1) Łacińska sentencja Dura lex, sed lex zawiera przymiotnik dura (łac. durus ‘twardy’), który występuje również w nazwie duraluminium (dural) ‘twardy i lekki stop używany głownie w produkcji samolotów’, utworzonej z połączenia dur(um) i aluminium.
2) Wyrazy dur ‘med. tyfus; też wzburzenie’, durny ‘głupi’, a także durzyć (się) ‘zawracać głowę; zakochać się’ są dziedzictwem prasłowiańskim (por. *duriti).
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego