lampucera

lampucera
28.01.2013
28.01.2013
Dzień dobry,
jaka jest etymologia i znaczenie słowa lampucera?
Pozdrawiam
Andrzej Duda
W Słowniku gwary warszawskiej XIX wieku Bronisława Wieczorkiewicza jest hasło lampucer z definicją: „latarnik, oprawiający i zapalający uliczne lampy” i z notką wskazującą, że źródłem tego słowa jest niemieckie Lampenputzer, dosłownie 'przystrzygacz knotów' (obcięcie knota zapobiegało wydzielaniu się sadzy, czyli tzw. filowaniu lampy). Nieco dokładniej w tajemnice „oprawiania” lamp wprowadza nas Leksykon rzeczy minionych i przemijających Małgorzaty Szubert:
Miały jednak [lampy naftowe] także swoje niedostatki, wymagały bardzo skomplikowanych zabiegów „oprawiania” – trzeba było odkręcić zbiorniki na naftę, oczyścić je, dolać nafty, wytrzeć klosze miękką ściereczką, przyciąć równo knoty. Czynności te powierzano najczęściej męskiej służbie, jako że mężczyźni lepiej mieli sobie radzić z tymi skomplikowanymi urządzeniami, nierzadko też wynajmowano dochodzących czyścicieli, tak zwanych lampucerów.

Słownik gwary warszawskiej notuje też słowo lampa w znaczeniu 'twarz', używane slangowo do dziś, prawdopodobnie powstałe na drodze metaforyzacji (twarz, zwłaszcza w ciemności, jaśnieje jak lampa). Myślę, że dzięki skojarzeniu z twarzą słowo lampucer – w żeńskiej formie lampucera – przeżywa dziś swoją drugą młodość. Miejski słownik slangu i mowy potocznej objaśnia lampucerę następująco: „Pudernica, postarzała laseczka, która myśli, że jeszcze się podoba facetom, w celu zatuszowania swojego wieku, używa bardzo ostrego makijażu”. Nie jest to określenie neutralne, por. opinię satyryka, Jana Pietrzaka, o pewnej posłance w Sejmie: „(…) przynosi wstyd Sejmowi. Stroi się jak stara lampucera, bredzi jak poparzona, mizdrzy się jak pawian na wybiegu, kręcąc czerwonym…” (Polityka). Nie bez znaczenia wydaje się i to, że niemieckie putzen (od którego pochodzi Lampenputzer) znaczy nie tylko 'przycinać knoty', ale przede wszystkim 'czyścić, pucować'.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego