Kłopotów z pisownia ch i h nie mają Polacy z dawnych Kresów Wschodnich oraz mieszkańcy pogranicza polsko-białoruskiego, polsko-ukraińskiego i polsko-słowackiego. Literą ch zapisują głoskę bezdźwięczną, a literą h – głoskę dźwięczną. Natomiast Polacy z innych regionów nie mogą zasad pisowni ch i h odnieść do własnej wymowy.
Podobnie nie dla wszystkich jest czytelna historyczna zasada, że h zawierają tylko wyrazy obcego pochodzenia.
W opanowywaniu zasad pisowni ch i h pomocne mogą być następujące informacje:

1. ch piszemy wtedy, gdy w wyrazach i formach pokrewnych wymienia się na sz, np. duch – dusza, mucha – muszka;
2. h piszemy wtedy, gdy wymienia się na ż, np. Sapieha – Sapieżanka, druhna – drużba, na z, np. błahy – błazen, na g, np. wahać się – waga;
3. ch piszemy na końcu wyrazu (wyjątek stanowi druh), np. dach, pech, na nogach;
4. ch piszemy po s, np. schab, schron, schody;
5. h piszemy w cząsteczkach hipo-, higro-, hydro-, hiper-, hekto-.

Łączę pozdrowienia