zelżywość
Dzień dobry,
w litanii do Najświetszego Serca Pana Jezusa jest zawołanie: „Serce Jezusa, zelżywoscią napełnione”. Co oznacza rzeczownik zelżywość? Nie znalazłam w słowniku, więc chyba dzisiaj nie jest używany, ale co kiedyś oznaczał i jakie jest pochodzenie tego słowa? Dla mnie brzmi negatywnie, ale przecież musi mieć znaczenie pozytywne. Dziekuję.
Iwona
Szanowna Pani,
Wyraz zelżywość jest już archaizmem, ale jeszcze w 1. połowie XX w. był w powszechnym użyciu. Jest to regularny rzeczownik utworzony od przymiotnika zelżywy (dziś raczej: obelżywy), a ten od czasownika zelżyć, czyli 'uczynić lżejszym', wtórnie też 'przynieść ujmę, znieważyć, zhańbić'.
Pozostaje teraz do wyjaśnienia znaczenie tego wyrazu w przytoczonym zawołaniu litanijnym. Sądzę, że należy zwrócić uwagę na szerszy kontekst – oto Serce Jezusa jest nie tylko ogniskiem miłości, skarbnicą sprawiedliwości, źródłem życia i świętości…, lecz jest także włócznią przebite, przez nieprawości nasze starte, jest również znieważone przez złe ludzkie zachowania. Sama zatem zelżywość, czyli 'wstyd, hańba, zniewaga' jest czymś negatywnym ze względu na tego, kto ją czyni, ale nie na tego, kto jej doświadcza. A nie ulega wątpliwości, że Serce Jezusa doświadczyło wielu cierpień i zniewag – można zatem było powiedzieć, że jest „zelżywością napełnione”.
Pozdrawiam Panią serdecznie
