siksa

siksa
20.03.2008
20.03.2008
Czy istnieją, a jeśli tak, to jakie, związki etymologiczne między wyrazami siksa (polski), Schickse (niemiecki) i szikse (jidisz)?
Wszystkie wymienione wyrazy wywodzą się z hebr. šiqsah ‘nieżydowska dziewczyna’ (pochodnego od šekes ‘wstręt’), przy czym w polszczyźnie nie było to zapożyczenie bezpośrednie, lecz za pośrednictwem jidisz.
Wyraz siksa został zapisany po raz pierwszy w słowniku tzw. warszawskim (w r. 1915) jako gwarowy, używany w następujących znaczeniach: „1. dziewczyna zeszczywająca się w łóżku, szczyl, szczoch. 2. p. Sikora”, a pod hasłem sikora napisano „dziewczyna, koza”. Znaczenie pierwsze wyraźnie wskazuje na to, że obcy wyraz został „powiązany” z rodzimym sikać (tzn. dokonał się proces asonacji – skojarzenia dźwiękowego, oraz adideacji – skojarzenia znaczeniowego). W słownikowym komentarzu etymologicznym jest jednak odniesienie do jidisz.
Siksa nadal funkcjonuje w polszczyźnie potocznej jako żartobliwe określenie młodej dziewczyny, jego synonimem jest smarkula.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego