Ani czy i?

Ani czy i?
20.01.2016
20.01.2016
Szanowni Państwo,
czy poprawnie zbudowane jest zdanie: Nie może być jednak żadnych wątpliwości co do tego, kto jako pierwszy użył przemocy ani kto odniósł większe straty.
Mam problem ze słówkiem ani. Niby zdanie przeczące, więc ani powinno być, ale tu pasuje chyba bardziej spójnik i. Czy mam rację?
Prawdopodobnie wątpliwości co do zasadności użycia spójnika ani w cytowanym zdaniu wynikają z tego, że negacji nie podlegają bezpośrednio czasowniki użył, odniósł, tworzące zdania składowe wypowiedzenia złożonego, które jakimś spójnikiem trzeba połączyć. Negacja stoi przy składniku modalnym może, co osłabia jej siłę (lub tylko odczucie tej siły), zwłaszcza że miejsce spójnika jest dość odległe od miejsca negacji wyrażonej słowem nie. Z tych powodów można chcieć połączyć zdania składowe spójnikiem i, a nie ani. Byłby to jednak błąd.
Gdybyśmy spróbowali podwoić spójnik (z ani zrobić ani…, ani… oraz z i zrobić i…, i…) i sprawdzić, co będzie dobrze pasować do naszego zdania, wyraźnie (jak mniemam) zobaczymy, że negacja wyrażona spójnikiem musi pozostać. Zdanie: *Nie może być jednak żadnych wątpliwości i co do tego, kto jako pierwszy użył przemocy, i co do tego, kto poniósł większe straty – jest niepoprawne składniowo i chyba mocno ten brak poprawności odczuwamy. (Dodatkowo korekty wymagała usterka łączliwości: wyrażenie odnieść straty zmieniłam na ponieść straty). Inne, jak sądzę, odczucie podzielamy w stosunku do wersji: Nie może być jednak żadnych wątpliwości ani co do tego, kto jako pierwszy użył przemocy, ani co do tego, kto poniósł większe straty.
Jeśli zatem odczuwamy poprawność drugiej wersji (lub co najmniej mamy mniej obiekcji w stosunku do drugiej wersji niż do pierwszej), to musimy uznać, że w zdaniu z niepodwojonym spójnikiem też powinniśmy użyć ani. Zdanie brzmiałoby zatem tak: Nie może być jednak żadnych wątpliwości co do tego, kto jako pierwszy użył przemocy ani kto poniósł większe straty.
Agata Hącia
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego