Bychom

Bychom
2.12.2016
2.12.2016
Szanowni Państwo,
w uroczej książeczce A. Markowskiego 500 zagadek o języku polskim (rok wyd. 1975) czytamy na temat akcentowania wyrazów typu robiliśmy:
Te formy akcentujemy wyjątkowo inaczej […]. Dlaczego tak się dzieje? Otóż cząstki -śmy, -ście, -byśmy pochodzą od samodzielnych dawniej wyrazów i ich form: jeśmy, jeście, bychom […]


Chciałbym się czegoś dowiedzieć na temat owego tajemniczego bychom. Nigdy wcześniej nie słyszałem takiego wyrazu.
Z wyrazami szacunku
Czytelnik
Podzielam Pańskie zdanie, że książka Andrzeja Markowskiego pt. 500 zagadek o języku polskim jest dziełkiem uroczym – do tego stopnia, że pod jej wpływem zainteresowałam się polszczyzną (kupiłam ją w antykwariacie, gdy byłam w liceum; nie mogłam się wówczas spodziewać, że kilka lat późnej będę uczennicą profesora, wówczas doktora, Markowskiego, a później jego współpracownicą).
Bychom to forma 1. osoby liczby mnogiej czasownika być czasu przeszłego, który wyszedł z użycia przed XV wiekiem, zwanego aorystem (więcej o aoryście można przeczytać tutaj). Czasownik być, jak wiadomo, jest nie tylko słowem znaczącym, lecz także pełni funkcje gramatyczne (jest słowem posiłkowym). Właśnie formy aorystu służyły do tworzenia trybu przypuszczającego – przykładowa odmiana (czasownika robić) wyglądała tak:
(ja) robił bych / robiłbych
(ty) robił by / robiłby
(on) robił by / robiłby
(my) robili bychom / robili bychom
(wy) robili byście / robili byście
(oni) robili bychą / robilibychą
.

Część z tych form przetrwała do dziś i jest wykładnikami trybu warunkowego, część zaś (w tym bychom) zanikła; współcześnie 1. osobę liczby mnogiej trybu warunkowego tworzymy przez dodanie cząstki byśmy, która powstała z formy byliśmy należącej do innego z dawniej używanych czasów przeszłych – czasu przeszłego złożonego.
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego