Czemu?

Czemu?
7.11.2012
7.11.2012
Dookoła słychać: „Czemu tramwaj nie jedzie?”, „Czemu się spóźniłeś…”. No, właśnie… czy czemu to poprawna forma? Ja używam dlaczego… i jakoś to czemu mnie razi!
Pozdrawiam
Aleksandra
Czemu jest kilkakrotnie rzadsze niż dlaczego, występuje głównie w literaturze pięknej i eseistyce. Jest to więc słowo typowo książkowe, pisane, ale nie publicystyczne, tylko literackie. Wrażenie, które Pani odnosi, że czemu „dokoła słychać”, że słychać je w codziennych rozmowach, bierze się chyba stąd, że wszystko, co rzadsze, przykuwa naszą uwagę i wydaje się częstsze, niż jest. Tak zostaliśmy skonstruowani, niewątpliwie we własnym interesie, gdyż bezpieczeństwo naszych przodków zależało od tego, czy w swoim środowisku w porę spostrzegą zagrożenie. Słowo czemu zagrożeniem dla nikogo nie jest, ale raz uruchomiony mechanizm biologiczny działa i każe nam ze zdwojoną uwagą przyglądać się temu, co rzadkie, co nie co dzień widoczne i przez to potencjalnie niebezpieczne.
Z punktu widzenia kogoś, kto dopiero uczy się polskiego, dlaczego ma tę przewagę, że jest uniwersalne, może pojawić się w każdym kontekście i nie powoduje dysonansów stylistycznych. Osoba bardziej kompetentna może jednak czasem sięgać po czemu. Bo czemu by nie?
Dlaczego ma i tę zaletę, że wchodzi w parę z dlatego i znając te słowa, można już toczyć dialog: „Dlaczego?” – „Dlatego”. Taki sam dialog oparty na „Czemu?” – „Temu” mógłby się pojawić tylko jako element gry językowej.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego