Jakby czy jak by, żeby czy że by?

Jakby czy jak by, żeby czy że by?
25.04.2016
25.04.2016
Mam pytanie dotyczące dwóch przykładów pisowni cząstki by.
  1. Nie wygląda to tak, jakby/ jak by się wydawało.
  2. Myślę, żeby/że by się na mnie pogniewała.

Nie wiem, czy mój tok myślenia jest dobry, ale wydaje mi się, że w pierwszym przykładzie można wymienić jakby na jak gdyby – jednak nie mam przekonania co do łącznego zapisu. Co do drugiego przykładu mam jeszcze większe wątpliwości.

Pozdrawiam
Amator polszczyzny
Żeby ustalić, który zapis jest poprawny: jakby czy jak by, żeby czy że by, trzeba się przede wszystkim odwołać do kwalifikacji gramatycznej wyrazów jak i że i rozstrzygnąć, czy są to spójniki czy zaimki – od tego uzależnia pisownię by słownik ortograficzny.
W pierwszym wypadku o takie rozstrzygnięcie bardzo trudno. Przykłady leksykograficzne są bardzo podobne zarówno wtedy, gdy słowniki umieszczają je w haśle jak charakteryzowanym jako spójnik, jak i wtedy, gdy mają reprezentować jak – zaimek względny. Jednoznacznych rozstrzygnięć nie daje też Narodowy Korpus Języka Polskiego: frekwencja ciągów jakby się wydawało i jak by się wydawało jest bardzo podobna (z nieznaczną przewagą na korzyść tego drugiego).
Co do drugiego zdania, o które Pan pyta, opowiadam się za pisownią rozłączną – z dwóch powodów.
Po pierwsze, pozwoli ona zachować jednoznaczny sens: Myślę, że by się na mnie pogniewała = ‘myślę, że stałoby się tak, że pogniewałaby się na mnie’ – w przeciwieństwie do wersji Myślę, żeby się na mnie pogniewała, która może również nieść znaczenie: ‘celem mojego myślenia jest to, żeby X się na mnie pogniewała’.
Po drugie, nie mam całkowitej pewności, czy w tym zdaniu rzeczywiście mamy do czynienia ze spójnikiem że, który by nakazywał pisownię rozłączną. Wiele naukowych opracowań językoznawczych rozróżnia jednostki leksykalne myśleć i myśleć_że. Jeśli przyjąć to rozróżnienie, można cząstkę że potraktować nie jak spójnik, tylko jak morfem leksykalny, co znosi konieczność łącznej pisowni.
Agata Hącia
  1. 25.04.2016
    Chciałbym zauważyć, że WSO 2016 przynosi odpowiedzi na oba pytania Czytelnika (rozbudowane hasło jak by oraz nowe hasło że by ):

    jak by (zaimek, np. Jak by to napisać? lub: Tak, jak by chciał. Jak by nie patrzeć, wychodzi na to samo. Jak by nie było, odwaliłeś kawał dobrej roboty).

    Argumentem za pisownią rozłączną (pisownia łączna to zresztą bardzo częsty błąd w prasie) może też być zestawienie zdań z innymi zaimkami:
    Nie tak trudne, jak by się mogło wydawać; Nietrudne, jak by się mogło wydawać. (= jak mogłoby się wydawać)
    Nie tam, gdzie by można podejrzewać. (= gdzie można by podejrzewać)
    Nie wtedy, kiedy by należało odczytać inaczej. (= kiedy należałoby odczytać inaczej)

    że by (tryb przypuszczający, np. Domyślam się, że by się ucieszyła.)

    Łączę serdeczne pozdrowienia
    Michał Gniazdowski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego