Jedliśmy i pili

Jedliśmy i pili
25.10.2013
25.10.2013
W języku literackim w wypadku użycia w jednym zdaniu kilku czasowników w pierwszej osobie liczby mnogiej czasu przeszłego drugi i następne otrzymują końcówkę charakterystyczną dla trzeciej osoby, np. jedliśmy i pili. Bardziej dla mnie naturalne jest jednak użycie takich samych końcówek w wypadku wszystkich czasowników: jedliśmy i piliśmy. Jakie jest pochodzenie i nazwa tej formy? Czy sformułowanie: jedliśmy i piliśmy zawiera w każdym wypadku błąd gramatyczny (też w języku potocznym)?
Łukasz
Konstrukcja jedliśmy i piliśmy jest poprawna we wszystkich odmianach polszczyzny. Jest to także konstrukcja neutralna, w przeciwieństwie do nacechowanej jedliśmy i pili, którą słusznie określa Pan jako literacką. Geneza tej nacechowanej formy ma związek z budową polskiego czasu przeszłego, który dawniej miał wykładniki wielowyrazowe. Mówiło się więc jedli jeśmy i pili jeśmy, co łatwo ulegało skróceniu do jedli jeśmy i pili, a po zrośnięciu się członów tych dawnych form i pewnych uproszczeniach dało dzisiejszą postać. Świadectwem dawnej złożonej budowy form czasu przeszłego jest widoczna jeszcze ruchomość jego końcówek, por. hipotetyczny dialog:
– Myśmy już jedli.
– Szkoda, żeście już jedli, bobyśmy razem zjedli.
– Aleśmy jeszcze nie pili.

W sumie więc: „Myśmy już jedli, ale jeszcze nie pili” – co właściwie tylko pozycją końcówki -śmy różni się od Pana przykładu.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego