Oberwańcze czy oberwańcu?

Oberwańcze czy oberwańcu?
12.02.2016
12.02.2016
Szanowni Państwo,
czy można prosić o rozwinięcie tematu podjętego w poradzie Kłopoty z wołaczem?
Gdzie można znaleźć rzeczoną regułę i czy istnieje lista wyrazów, których ona dotyczy? Np. co z wołaczem wyrazów samiec, synowiec, samozwaniec, wygnaniec, oberwaniec, popapraniec, padalec, zakalec, malec, smalec, skazaniec, zesłaniec?
Z wyrazami szacunku
Czytelnik
Regułę dotycząca dystrybucji końcówek wołacza można znaleźć w podręcznikach gramatyki języka polskiego, w wydawnictwach z zakresu kultury języka polskiego, a także w tabelach gramatycznych załączanych do słowników. Przywołam odpowiedni fragment z podręcznika akademickiego Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia Hanny Jadackiej (Warszawa, PWN 2006, s. 26): „[…] możemy tworzyć nacechowany wołacz na -e od rzeczowników zakończonych na -ec, które w postaci neutralnej przyjmują końcówkę -u, np. młodzieńcze || młodzieńcu, powstańcze || powstańcu, tubylcze || tubylcu, zapaleńcze || zapaleńcu, zesłańcze || zesłańcu. Stylizacji takiej podlegają tylko nazwy osobowe”. Do ostatniej części podany jest odsyłacz: „Formy *kagańcze, *kasztanowcze, *padalcze, *zaskrończe brzmiałyby nie tyle podniośle, ile śmiesznie”.
Tabela z odmianą rzeczowników m II (rodzaj męski II) w Uniwersalnym słowniku języka polskiego pod red. S. Dubisza (Warszawa, PWN 2008) podaje następującą informację dotyczącą form wołacza: „jak Ms. (-e)”, co należy czytać: „wołacz przybiera taką końcówkę jak miejscownik, ale niektóre rzeczowniki mają końcówkę -e”. Ilustrują to przykłady: „stróżu (chłopcze)”.
Niemożliwe jest podanie dokładnej listy rzeczowników zakończonych na -ec, które w wołaczu przybierają końcówkę -e – głównie dlatego że wiele z nich może ją przybrać w celach stylizacyjnych (por. skazańczeskazańcu). Informację o formie wołacza można znaleźć przy odpowiednich hasłach w większości słowników, także w WSO. W tym ostatnim znajdziemy końcówkę wołacza tylko przy tych wyrazach, dla których jest ona nietypowa. A zatem np. w hasłach pomazaniec, skazaniec nie będzie formy wołacza (z czego wnioskujemy, że brzmi ona typowo: pomazańcu, skazańcu), ale już w haśle chłopiec jest opis: „[…] W. -p•cze […]” (co wskazuje na to, że brzmi ona nietypowo: chłopcze).
Bardziej rozbudowane opisy znajdują się w słownikach języka polskiego – przywołany już Uniwersalny słownik języka polskiego rejestruje także formy potencjalne, tworzone w celach stylizacyjnych (choć nie podaje odpowiedniej kwalifikacji). I tak pomazaniec, skazaniec czy oberwaniec mają podane obie formy wołacza. Ale już na przykład Multimedialny słownik języka polskiego PWN z 2006 r. (stworzony na bazie znakomitego Innego słownika języka polskiego pod red. M. Bańki, Warszawa, PWN 2000) każde z tych trzech haseł traktuje inaczej: pomazaniec – W. •zań•cze ; skazaniec – W •zań•cze lub •zań•cu; oberwaniec – brak formy wołacza, z czego należy wnosić, iż brzmi ona oberwańcu.
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego