Odmiana nazwiska Noji

Odmiana nazwiska Noji
24.09.2016
24.09.2016
Proszę o poradę, jak należy odmieniać nazwisko Noji.

Pozdrawiam
Beata Rączka
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na nietypową grafię nazwiska Noji, czyli połączenie liter j oraz i po samogłosce -o. W polszczyźnie ono nie występuje, na oznaczenie dźwięku ji po samogłoskach stosuje się zawsze literę i (np. moich, boi się, stoimy, kroicie ). Pisownię Noji należy zatem uznać za wyjątek (odchylenie od systemu).
Niewykluczone, że omawiane nazwisko wywodzi się z niemczyzny (od neu [wym. noj] ‘nowy osadnik’) i pierwotnie było przydomkiem nadawanym ‘komuś, kto się na jakimś terenie osiedlił’, oddawanym na piśmie (może per analogiam do grupy nazwisk z wygłosowym -i (np. Boni, Dostatni, Wyszkoni) jako Noj lub Noji (przed wiekami reguły w kwestii pisowni nie były tak wyraziste, nie za dobrze je znano, nie zawsze ich przestrzegano…).
Jeśli chodzi o odmianę, to po przemyśleniu sprawy przychylam się ku ortografii z konsekwentnym utrzymaniem -ji> we wszystkich przypadkach zależnych, tzn. M. Noji, D. B. Nojiego, C. Nojiemu, N. Ms. Nojim; lm. M. Nojiowie, D. B. Ms. Nojich, C. Nojim, N. Nojimi. Taki zapis pojawia się prawie zawsze we współczesnych tekstach, np. Gimnazjum nr 1 im. Józefa Nojiego w Drezdenku; 37. Notecki Półmaraton im. Józefa Nojiego; al. Józefa Nojiego w Warszawie (Józef Noji był znanym polskim lekkoatletą, długodystansowcem, olimpijczykiem, zastrzelonym w niemieckim obozie koncentracyjnym KL Auschwitz w 1943 roku).
Nie mogę jednak nie wspomnieć o tym, że wybitny językoznawca Witold Doroszewski opowiadał się przed półwieczem za pisownią Noji, ale: D. B Nojego, C. Nojemu, N. Ms. Nojim (O kulturę słowa. Poradnik językowy, Warszawa 1970, t. I, wyd. 3, s. 694).
Zwróćmy uwagę na to, że w formach dopełniacza, celownika i biernika pojawia się spółgłoska j, a nie dźwięk ji, a więc taki zapis ma swoje uzasadnienie. Owo ji słyszymy jedynie w narzędniku i miejscowniku, stąd pisownia z Nojim, o Nojim.
Leksykografowie mają więc nie lada kłopot: czy postawić na uzus i zgodzić się na formy Noji, Nojiego, Nojiemu itd., czy też uwzględnić fonetykę i morfologię dotyczącą nazwiska Noji?
Na razie hasła Noji nie odnotowują żadne słowniki ortograficzne, a szkoda, gdyż – jak widać – interesuje to czytelników naszej poradni…
Maciej Malinowski, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego