Orzeczenie przy podmiocie szeregowym

Orzeczenie przy podmiocie szeregowym
16.04.2016
16.04.2016
Jakiej formy czasownika używa się, jeśli stawiamy go w odniesieniu do rzeczowników w różnej postaci, np. młodzież i uczniowie jest/byli. Jest jakaś reguła dotycząca takich określeń? Używamy formy pasującej do ostatniego rzeczownika, czyli w tym wypadku uczniowie? Czy robi się to w inny sposób? I jak to działa w szyku odwrotnym? To znaczy najpierw czasownik, a później wymieniane rzeczowniki w różnych formach, na przykład: była/były paczka, dwa listy i atrament.
Z góry dziękuję.
Jeśli podmiot składa się z kilku (co najmniej dwóch) składników i jest połączony spójnikiem łącznym, czyli np. i, to orzeczenie powinno przybrać postać liczby mnogiej (od tej reguły jest wyjątek, który jednak nie dotyczy zdania, o które Pan pyta). Rodzaj gramatyczny czasownika (męskoosobowy, czyli np. byli, lub niemęskoosobowy, czyli np. były) zależy od tego, czy w skład podmiotu wchodzą wyłącznie rzeczowniki niemęskoosobowe, czy też przynajmniej jeden z nich jest męskoosobowy. W pierwszym wypadku użyjemy rodzaju niemęskoosobowego (np. Psy i koty leżały pod stołem; Pies i kot leżały pod stołem; W domu były dwie szafy i dwa stoły; W domu były szafa i stół), w drugim – męskoosobowego (np. Uczniowie i nauczyciele pojechali na wycieczkę; Uczeń i nauczyciel pojechali na wycieczkę).
Interesujące Pana zdanie będzie miało zatem postać: Młodzież i uczniowie byli….
Jeśli orzeczenie stoi przed podmiotem szeregowym, to dopuszcza się użycie czasownika w liczbie pojedynczej, pod warunkiem jednak, że nie doprowadzi to do kolizji rodzajowej między podmiotem a orzeczeniem. W praktyce polega to na tym, że liczbę pojedynczą może przyjąć czasownik w czasie teraźniejszym (gdyż wówczas nie „widać” jego rodzaju), np. Na stole leży długopis i książka, a czasie przeszłym i przyszłym oraz w trybie przypuszczającym – tylko wtedy, gdy wszystkie elementy podmiotu mają ten sam rodzaj, np. Na stole leżał długopis i zeszyt. A zatem zdanie, które Pan przywołał, powinno brzmieć: Były tam: paczka, dwa listy i atrament.
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego