Poprawność zdań
czy podróż można podjąć, czy tylko się w nią wyrusza itp.?
Drugi problem: czy w tych zdaniach/wyrażeniach powinny być przecinki:
z własnej nieprzymuszonej woli, Znalazła się w tej samej grupie co moja koleżanka, Patrzyli, jak biegnąc, znika za rogiem?
I problem trzeci:
Ogromną większość ludzi można uznać za nieszkodliwe.
Czy nie powinno być: nieszkodliwą?
Za poważaniem
Czytelniczka
31.01.2016
31.01.2016
Szanowni Państwo,czy podróż można podjąć, czy tylko się w nią wyrusza itp.?
Drugi problem: czy w tych zdaniach/wyrażeniach powinny być przecinki:
z własnej nieprzymuszonej woli, Znalazła się w tej samej grupie co moja koleżanka, Patrzyli, jak biegnąc, znika za rogiem?
I problem trzeci:
Ogromną większość ludzi można uznać za nieszkodliwe.
Czy nie powinno być: nieszkodliwą?
Za poważaniem
Czytelniczka
W wielu kontekstach podjąć jest bardziej oficjalnym synonimem takich czasowników, jak rozpocząć, przedsięwziąć itp. Mówimy więc: podjąć działanie (co jest oficjalnym odpowiednikiem zacząć działać), podjąć starania, podjąć próbę, podjąć wysiłki itd. Chociaż rzeczownik podróż łączy się z czasownikiem rozpocząć (rozpoczął podróż; oczywiście, poprawne jest też wyruszył w podróż), to nie przejmuje zakresu łączliwości jego synonimu podjąć. Inaczej mówiąc – nie mówimy podjąć podróż, chyba że w bardzo wyraźny sposób chcemy jej nadać takie cechy, jakie przypisuje się wyzwaniu; mamy wówczas do czynienia ze specyficzną metaforą.
Sprawy interpunkcyjne
W wyrażeniu z własnej, nieprzymuszonej woli postawimy przecinek, ponieważ elementy własny i nieprzymuszony stanowią szereg równorzędny, tzn. drugi składnik nie jest określeniem pierwszego.
W zdaniu Znalazła się w tej samej grupie co moja koleżanka mamy konstrukcję porównawczą (ten sam… co). Rozstrzygnięcia co do interpunkcji w obrębie takich wyrażeń są niejednoznaczne – Kieszonkowy słownik interpunkcyjny J. Podrackiego i A. Gałązki (Warszawa, PWN, 2001, s. 121) pisze:
„Co (w różnych funkcjach gramatycznych) jest składnikiem konstrukcji porównawczych, których interpunkcja jest niejednolita”.
Wyjaśnienie to ilustruje m.in. przykładami:
Dzisiaj mamy taką samą pogodę co wczoraj,
To już nie jest ten sam człowiek, co dawniej.
Także zasada [381] WSO wskazuje na dwojaką interpunkcję takich wyrażeń. Co prawda w pierwszej części stwierdza się, że
„W porównaniach paralelnych (o konstrukcji tak, jak; równie, jak; taki, jaki; tyle, co) stawiamy przecinek […]”,
jednak w zakończeniu:
„Jednakże jeśli przed porównaniem nie robimy przerwy oddechowej albo jeżeli składniki porównania nie przeciwstawiają się sobie bardzo wyraźnie, albo gdy chcemy osłabić wyrazistość porównania, przecinek możemy pominąć […]”.
A zatem – na dwoje babka wróżyła. Wspomniana zasada dotyczy konstrukcji wymienionych w nawiasie, jednak należy ją też odnosić do wyrażeń typu ten sam… co, o czym świadczy choćby fakt, że w haśle ten sam… co w WSO widnieje odwołanie do niej.
W zdaniu Patrzyli, jak biegnąc, znika za rogiem interpunkcja jest właściwa.
Ostatnia kwestia
Ma Pani rację – poprawna jest wersja: Ogromną większość ludzi można uznać za nieszkodliwą. Wyraz większość, z którym należy uzgodnić formę dopełnienia czasownika uznać za, zachowuje się jak rzeczownik rodzaju żeńskiego (którym w istocie jest), a nie jak liczebnik czy zaimek liczebny (jak np. dużo), a zatem przymiotnik nieszkodliwy musi przybrać formę rodzaju żeńskiego.
Sprawy interpunkcyjne
W wyrażeniu z własnej, nieprzymuszonej woli postawimy przecinek, ponieważ elementy własny i nieprzymuszony stanowią szereg równorzędny, tzn. drugi składnik nie jest określeniem pierwszego.
W zdaniu Znalazła się w tej samej grupie co moja koleżanka mamy konstrukcję porównawczą (ten sam… co). Rozstrzygnięcia co do interpunkcji w obrębie takich wyrażeń są niejednoznaczne – Kieszonkowy słownik interpunkcyjny J. Podrackiego i A. Gałązki (Warszawa, PWN, 2001, s. 121) pisze:
„Co (w różnych funkcjach gramatycznych) jest składnikiem konstrukcji porównawczych, których interpunkcja jest niejednolita”.
Wyjaśnienie to ilustruje m.in. przykładami:
Dzisiaj mamy taką samą pogodę co wczoraj,
To już nie jest ten sam człowiek, co dawniej.
Także zasada [381] WSO wskazuje na dwojaką interpunkcję takich wyrażeń. Co prawda w pierwszej części stwierdza się, że
„W porównaniach paralelnych (o konstrukcji tak, jak; równie, jak; taki, jaki; tyle, co) stawiamy przecinek […]”,
jednak w zakończeniu:
„Jednakże jeśli przed porównaniem nie robimy przerwy oddechowej albo jeżeli składniki porównania nie przeciwstawiają się sobie bardzo wyraźnie, albo gdy chcemy osłabić wyrazistość porównania, przecinek możemy pominąć […]”.
A zatem – na dwoje babka wróżyła. Wspomniana zasada dotyczy konstrukcji wymienionych w nawiasie, jednak należy ją też odnosić do wyrażeń typu ten sam… co, o czym świadczy choćby fakt, że w haśle ten sam… co w WSO widnieje odwołanie do niej.
W zdaniu Patrzyli, jak biegnąc, znika za rogiem interpunkcja jest właściwa.
Ostatnia kwestia
Ma Pani rację – poprawna jest wersja: Ogromną większość ludzi można uznać za nieszkodliwą. Wyraz większość, z którym należy uzgodnić formę dopełnienia czasownika uznać za, zachowuje się jak rzeczownik rodzaju żeńskiego (którym w istocie jest), a nie jak liczebnik czy zaimek liczebny (jak np. dużo), a zatem przymiotnik nieszkodliwy musi przybrać formę rodzaju żeńskiego.
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski