To ludzie powinni kształtować język…
16.04.2011
16.04.2011
Byłam świadkiem, jak dziewczyna zwróciła uwagę innej dziewczynie na to, że nie mówi się ubrać bluzkę, bo ubrania się wkłada. Ta powołała się na odpowiedź z poradni, stwierdziła, że to regionalizm i można go używać. Czy ludzie, którzy mówią: ubrać buty, pracować na kasie, pojechać na myjnię, włanczać itp. nie popełniają błędów, tylko używają regionalizmów lub mowy potocznej? Oni sami twierdzą, że to ludzie powinni kształtować język i że skoro tyle osób tak mówi, to znaczy, że tak powinno być. Czy mają rację?
Ubrać bluzkę czy ubrać buty to rzeczywiście regionalizm. Tak mówi np. krakowska inteligencja i niektóre słowniki to sankcjonują.
Co innego pracować na kasie, ta konstrukcja ma charakter środowiskowy, może występować np. w języku sprzedawców. Użycie przyimka na zamiast w upowszechniło się po wojnie w związku z nieuniknioną w tamtych czasach „demokratyzacją” języka, toteż zwroty typu pracować na kasie czy pojechać na myjnię mogą występować w języku ludzi z różnych środowisk. W starannym języku należy traktować je jako błędy.
Jeszcze czym innym jest wymowa [włanczać] i [wyłanczać]. Broni jej zwyczaj językowy, choć – trzeba przyznać – wiele jest osób jej przeciwnych. W najlepszym razie uznałbym ją za potoczną.
Jak Pani widzi, wykroczenia przeciwko normie językowej są różne, nie można wszystkich mierzyć jedną miarą. Istnieją zresztą różne normy i coś, co nie mieści się w starannym języku ogólnopolskim, może doskonale funkcjonować w jego odmianach regionalnych lub w języku potocznym.
Z opinią, iż „to ludzie powinni kształtować język” zasadniczo się zgadzam. Można powiedzieć więcej: ludzie faktycznie kształtują język, a rozpowszechniony błąd wcześniej czy później przestaje być błędem. Problem w tym, aby nie iść na skróty, aby nie rozgrzeszać każdego zachowania językowego bezrefleksyjnym: „Przecież wszyscy tak mówią”. Jacy wszyscy – powinniśmy wtedy zapytać – i jak często mówią? Jaką frekwencję ma dana forma w porównaniu z inną, z którą rywalizuje? W jakich sytuacjach jest używana? Jakie społeczne odczucia budzi? Prawda, że nie zawsze umiemy odpowiedzieć na takie pytania, ale to tylko powinno napawać ostrożnością i chronić przed dokonywaniem pospiesznych uogólnień.
Co innego pracować na kasie, ta konstrukcja ma charakter środowiskowy, może występować np. w języku sprzedawców. Użycie przyimka na zamiast w upowszechniło się po wojnie w związku z nieuniknioną w tamtych czasach „demokratyzacją” języka, toteż zwroty typu pracować na kasie czy pojechać na myjnię mogą występować w języku ludzi z różnych środowisk. W starannym języku należy traktować je jako błędy.
Jeszcze czym innym jest wymowa [włanczać] i [wyłanczać]. Broni jej zwyczaj językowy, choć – trzeba przyznać – wiele jest osób jej przeciwnych. W najlepszym razie uznałbym ją za potoczną.
Jak Pani widzi, wykroczenia przeciwko normie językowej są różne, nie można wszystkich mierzyć jedną miarą. Istnieją zresztą różne normy i coś, co nie mieści się w starannym języku ogólnopolskim, może doskonale funkcjonować w jego odmianach regionalnych lub w języku potocznym.
Z opinią, iż „to ludzie powinni kształtować język” zasadniczo się zgadzam. Można powiedzieć więcej: ludzie faktycznie kształtują język, a rozpowszechniony błąd wcześniej czy później przestaje być błędem. Problem w tym, aby nie iść na skróty, aby nie rozgrzeszać każdego zachowania językowego bezrefleksyjnym: „Przecież wszyscy tak mówią”. Jacy wszyscy – powinniśmy wtedy zapytać – i jak często mówią? Jaką frekwencję ma dana forma w porównaniu z inną, z którą rywalizuje? W jakich sytuacjach jest używana? Jakie społeczne odczucia budzi? Prawda, że nie zawsze umiemy odpowiedzieć na takie pytania, ale to tylko powinno napawać ostrożnością i chronić przed dokonywaniem pospiesznych uogólnień.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
