W Wielkopolsce, w Toskanii, na Antarktydzie

W Wielkopolsce, w Toskanii, na Antarktydzie
23.01.2016
23.01.2016
Szanowna Pani Profesor,
nawiązując do odpowiedzi na pytanie dotyczące składni w Donbasie – na Donbasie, chciałabym zapytać o źródło przywołanej przez Panią zasady, że „nazwy terytoriów autonomicznych (kontynentów, państw, miast itp.) łączą się z przyimkami w oraz do, natomiast nazwy obszarów stanowiących części innych obszarów (dzielnic, regionów itp.) – z przyimkiem na”.
Czy wobec tego niepoprawne są połączenia: w Wielkopolsce, w Toskanii, na Antarktydzie?
Z poważaniem
Anna Garbacz
Zasadę dotyczącą użycia par przyimków: do + D., w + Ms. oraz na + B., na + Ms. podaje niemal każde wydawnictwo poprawnościowe (z nowszych źródeł mogę wymienić Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce pod red. K. Kłosińskiej, PWN, 2014, rozdz. 14 Poprawność składniowa – wyrazy funkcyjne autorstwa I. Burkackiej i T. Korpysza).
Od przywołanej zasady jest bardzo dużo wyjątków, które na ogół są spowodowane względami historycznymi. Nazwa Wielkopolska brzmiała kiedyś Wielka Polska (a MałopolskaMała Polska), co sprawiło, że utrwaliła się składnia typowa dla rzeczownika Polska (w Wielkopolsce, daw. w Wielkiej Polszcze, jak w Polszcze – miejscownik rzeczownika Polska brzmiał kiedyś: Polszcze).
Kilka współczesnych regionów włoskich przez stulecia było odrębnymi terytoriami (Toskania była księstwem), co pozostawiło swój ślad w składni – mówimy w Toskanii, a nie *na Toskanii. Odwrotną sytuację mamy z nazwami współczesnych państw, np. Białorusią, Litwą, Ukrainą czy Słowacją, które składniowo wciąż traktujemy jako części większych terytoriów – jedziemy na Białoruś, na Litwę, na Ukrainę, na Słowację (choć coraz bardziej akceptujemy formy do Białorusi czy do Ukrainy).
Jeśli chodzi o Antarktydę, to jej nazwa łączy się z przyimkiem na zapewne dlatego że ten niezamieszkały przez ludzi i niemający państw kontynent w potocznym rozumieniu jest terenem otoczonym ze wszystkich stron morzem, czyli wyspą. A nazwy wysp łączą się z przyimkiem na (por. na Ostrowie Tumskim, na Kubie, na Madagaskarze).
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego