Zanurzenie oceny

Zanurzenie oceny
27.04.2016
27.04.2016
Czy zwrot mścić się (wg słownika: ‘odpłacać złem za zło, brać odwet za krzywdy lub niepowodzenia’) obejmuje swoim znaczeniem domniemanie winy? Innymi słowy, kiedy mówimy, że Iks mści się na Igreku za coś, to czy tym samym wyrażamy przekonanie, że Igrek rzeczywiście to coś popełnił lub jest za to coś odpowiedzialny?
Interpretacja zdania Iks mści się na Igreku za p może być dwojaka. Po pierwsze, wypowiadająca je osoba ocenia zachowanie Igreka w stosunku do Iksa – zakłada, że Igrek wyrządził Iksowi jakąś krzywdę, i nazywa reakcję Iksa mszczeniem się. Wówczas zdanie Iks mści się na Igreku za p moglibyśmy uzupełnić wyjaśnieniem: uważam, że robiąc p, Igrek wyrządził Iksowi wielką krzywdę.
Po drugie, osoba wypowiadająca to zdanie nie ocenia zachowania Igreka w stosunku do Iksa, lecz tylko opisuje działanie Iksa, które nazywa za pomocą czasownika mścić się. Oceny działań Igreka dokonuje wówczas Iks. Zdanie Iks mści się na Igreku za p moglibyśmy uzupełnić wyjaśnieniem: Iks uważa, że robiąc p, Igrek wyrządził mu wielką krzywdę
Czasowników, w których zanurzona jest ocena działań nazywanych przez wyrazy łączące się z tymi czasownikami, jest dużo. Są to np. odwdzięczać się za coś, ocalić od czegoś, uratować od czegoś. Możliwość „przeniesienia” oceny z wykonawcy czynności (czyli z tego, kto ocala, mści się, odwdzięcza się itp.) na nadawcę wypowiedzi jest często wykorzystywana w propagandzie (i też w reklamie), co stwarza pole do manipulacji. Gdy słyszymy polityka, który mówi „Partia A musi ocalić Polskę od partii B”, to nie wiemy, czy przekonanie, że partia B działa na szkodę Polski, jest opinią osoby wypowiadającej tekst, czy też oceną dokonaną przez partię A.
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego