agrestoporzeczka i malinojeżyna

agrestoporzeczka i malinojeżyna
3.07.2010
3.07.2010
Agrestoporzeczka czy agresto-porzeczka? Malinojeżyna czy malino-jeżyna?
Wzorem pisowni dla agrestoporzeczki i malinojeżyny może być tchórzofretka – nazwa zwięrzątka wyhodowanego przez skrzyżowanie tchórza i fretki. Wprawdzie słowniki ortograficzne zalecają, by rzeczowniki złożone z członów równorzędnych zapisywać z dywizem (przykładem, którym od lat ilustruje się tę kwestię, jest laska-parasol), ale ponieważ zapis taki jest w wielu wypadkach niewygodny (pociąga za sobą konieczność odmieniania obu członów: laski-parasola itd.) i nieadekwatny (sugeruje, że mamy do czynienia z doraźnym złożeniem dwóch wyrazów), istnieje wiele wyjątków od wymienionej reguły, usankcjonowanych zwyczajem i zanotowanych w słownikach. Prócz tchórzofretki są to m.in. stropodach, marszobieg, klasopracownia, a ze starszych wyrazów chłoporobotnik i klubokawiarnia. Wymieniona w pytaniu agrestoporzeczka, tak samo jak malinojeżyna, należą do tej samej grupy wyrazów.
Lista wyjątków jest oczywiście otwarta, w każdej chwili możemy tworzyć nowe. Zasadniczym powodem, by nie stosować się mechanicznie do reguły z laską-parasolem czy też fryzjerem-przemytnikiem (to inny klasyczny przykład ze słowników ortograficznych), jest bowiem to, że dotyczy ona tworów doraźnych, jeśli wręcz nie hipotetycznych, podczas gdy wyżej wymienione wyjątki to nazwy desygnatów realnie istniejących, używane na co dzień.
Mirosław Bańko, PWN
  1. 3.07.2010
    PS. Pani Anna Garbacz, uważna czytelniczka naszych porad, zwróciła uwagę, że cytuję stare przykłady, a nie podaję nowych: wiertarko-wkrętarki, pralko-suszarki, chłodziarko-zamrażarki, lokówko-suszarki, skanero-kopiarko-drukarki. Rzeczywiście, z mojej odpowiedzi wynika jednak, że w świetle zasad ortografii ww. zapisy są niepoprawne: możemy napisać z dywizem chłodziarka-zamrażarka (i odmieniać oba człony jednocześnie, np. chłodziarki-zamrażarki) albo zamiast dywizu użyć spójki -o-, co zwalnia nas z obowiązku odmieniania pierwszego członu, ale sprawia, że budowa wyrazu staje się mniej wyraźna (por. chłodziarkozamrażarka).
    Kto woli zatem pisać skanero-kopiarko-drukarka niż skaner-kopiarka-drukarka albo skanerokopiarkodrukarka, ten postępuje racjonalnie, ale łamie zasady pisowni, które przewidują tu tylko drugi z wymienionych zapisów, a trzeci tolerują na prawach wyjątku. Ucieszyłbym się, gdyby zasady pisowni zostały zmienione tak, aby i pierwszy zapis był legalny. Dotychczasowe zmiany w polskiej pisowni nie napawają jednak optymizmem, gdyż zamiast wprowadzać więcej swobody, sprowadzały się do zastępowania jednych zapisów innymi. Korzystnym wyjątkiem jest utrzymująca się od kilkunastu lat wariantywna pisownia zaprzeczonych imiesłowów przymiotnikowych.
    MB
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego