h i ch

h i ch
9.12.2005
9.12.2005
Witam serdecznie!
Moje pytanie dotyczy tego, czy obecnie poprawne jest wymawianie h i ch jako dwóch różnych głosek. W szkole uczyłam się, że nie ma już różnicy w wymowie h i ch. Jednak wydaje mi się, że h jest bardziej dźwięczne i odpowiada ukraińskiej głosce г, natomiast ch odpowiada głosce х. Ucząc się języków obcych, zaczęłam się interesować bardziej również językiem ojczystym, więc chciałabym poprawnie wymawiać wszystkie głoski.
Z góry dziękuję za odpowiedź! Pozdrawiam!
Dziękuję za ciekawe pytanie, pochwalam dbałość o poprawną wymowę.
W szkole mówiono prawdę, choć może bez szczegółów. Różnica w wymowie ch i h występuje, ale już niepowszechnie, na tych obszarach, gdzie język polski styka się z sąsiednimi językami słowiańskimi, gdzie taka różnica występuje, to znaczy na pograniczu językowym polsko-czeskim, polsko-słowackim, polsko-ukraińskim, polsko-białoruskim. Większość Polaków wymawia bezdźwięczne [x], bez względu na pisownię. Potwierdzają to badania eksperymentalne. Niemal wszyscy Polacy wymawiają dźwięczne [γ] w grupach spółgłosek właściwych, np. (wypowiadane bez przerwy) dach domu [daγdomu] lub Bohdan [boγdan]. Powojenne przesiedlenia spowodowały, że kresowe cechy języka przeniesione zostały (wraz z posiadającymi je ludźmi) na tzw. ziemie odzyskane. Nie dziwi więc wymawianie dźwięcznego h w słowach bohater, honor, Holandia przez mieszkańców na przykład Pomorza Zachodniego.
Jest to zatem cecha regionalna, nabywana najczęściej podczas uczenia się języka, we wczesnej młodości. Z pewnością wykształceni lwowianie czy Ślązacy z Księstwa Cieszyńskiego, świadomi istoty regionalnych różnic fonetycznych, mogą je „lubić’’ lub nie zwracać na nie uwagi. Niemniej jednak, jeśli się jest „nie-Kresowiakiem’’, nie warto próbować uczyć się samemu, na siłę, cech nie swojego regionu. Wyuczone dźwięczne h brzmi sztucznie, jest oznaką językowego snobizmu.
Kazimierz Nitsch w Głosowni języka polskiego (cz. II, Kraków 1925, s. 8) słusznie pisał: „Odróżnianie h jako właściwość niepolska nie może być uważane za lepsze od nieodróżniania’’.
Artur Czesak, IJP PAN, Kraków
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego