bitlesi i bitelsi

bitlesi i bitelsi
27.09.2006
27.09.2006
Dzień dobry!
Jeśli o członkach zespołu The Beatles można powiedzieć bitlesi (słownik ortograficzny), to czy członków zespołu Pink Floyd można nazwać floydami, a Varius Manx – variusami?
Pozdrawiam
Katarzyna
Zespół założony przez Lennona, Harrisona, McCartneya i Starra oficjalnie nazywa się The Beatles, jednak w polszczyźnie obok tej nazwy funkcjonują jej warianty fonetyczno-graficzne: Bitlesi, Bitelsi. Wyrażenia te mają w języku polskim mniej więcej ten sam charakter, co angielskie the Beatles: wskazują na nazwę własną (która sama w sobie nic nie znaczy), lecz nie są zupełnie pozbawione znaczenia (co wyraźnie podkreśla obecność końcówki liczby mnogiej -i), trzeba je więc potraktować jako derywaty motywowane nazwą własną The Beatles. Z kolei ich derywatami są potoczne nazwy bitlesi bądź bitelsi (odpowiadające angielskim użyciom bezrodzajnikowym Beatles), czyli ‘członkowie zespołu Bitlesów/ Bitelsów’. Stąd już tylko krok do utworzenia liczby pojedynczej (co w tym wypadku byłoby niemożliwe dla języka angielskiego) o znaczeniu ‘członek zespołu…’ – wystarczy tylko zamienić morfem liczby mnogiej na końcówkę zerową.
W podobny więc sposób możemy mówić w rejestrze potocznym o Pinkfloydach i pinkfloydach, członkach zespołu Pinkfloydów, którego berliński koncert w 1990 był wydarzeniem światowej rangi, por.: „Koncercik wypaśny. W ogóle pinkfloydzi mieli genialny pomysł z tym, że między utworami nie ma przerwy’’. Nie powiedziałbym już jednak, nawet w języku codziennym, że Waters był pinkfloydem, lecz powstrzymują mnie od tego wyłącznie względy pragmatyczne, gdyż teoretycznie od wyrażenia Pinkfloydzi dałoby się utworzyć nazwę o znaczeniu ‘członek zespołu…’. Byłaby ona jednak fonetycznie tożsama z nazwą samego zespołu, co mogłoby rodzić pewne językowe komplikacje.
Nic też nie stoi na przeszkodzie, by członków zespołu Varius Manx potocznie nazywać variusmanksami, choć to określenie z co najmniej dwóch względów wydaje się niezręczne: w przeciwieństwie do poprzednich ma więcej niż trzy sylaby, problem może także stanowić litera x, którą wraz z dołączeniem polskiej fleksji trzeba zamienić na połączenie ks.
Takim zabiegom derywacyjnym jak w przypadku The Beatles podlegają przeważnie nazwy zespołów powszechnie znanych i lubianych, które wpływają na nasze zachowania kulturowe, gusty czy sposób myślenia, stają się częścią naszej świadomości. Warto zwrócić uwagę na to, że rzeczownik bitels zanotował już Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego (1958–1969)!
Piotr Sobotka, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego