broń czy bronie?

broń czy bronie?
29.04.2010
29.04.2010
Witam Szanownych Językoznawców!
Proszę mnie oświecić, jak to w końcu jest z tą bronią? Ma ona liczbę mnogą czy nie? W tekstach o grach komputerowych nagminnie używa się owej, ponoć nieistniejącej, liczby mnogiej. Zaczęłam się więc zastanawiać, czy czasem pogłoski o jej nieobecności w j. polskim nie są aby przesadzone?
Dziękuję i pozdrawiam.
Anna
Nie ma rzeczownika, który nie posiadałby liczby mnogiej – w takim sensie, a w jakim np. wakacje nie mają liczby pojedynczej. Rzeczowników oznaczonych w słownikach symbolem blm, co znaczy 'bez liczby mnogiej', na ogół nie używa się w formach liczby mnogiej, gdyż ich znaczenie sprawia, że formy takie rzadko są potrzebne. Jeśli jednak zajdzie potrzeba, można się nimi posłużyć.
Broń ma znaczenie kolektywne i oznacza ogół uzbrojenia. Stosunkowo często jednak chcemy pisać o różnych rodzajach broni i wówczas formy liczby mnogiej okazują się użyteczne, por. cytaty z Korpusu Języka Polskiego PWN: „Gdy jakieś państwo testuje nowe bronie, zawsze chroni miejsce badań tak, by nikt niepowołany nie miał do niego dostępu” (Focus), „Rewolucja naukowo–techniczna, eksplozja demograficzna i bronie masowej zagłady sprawiły, że przyszłość cywilizacji ludzkiej zawisła od tego, czy narody potrafią ułożyć wzajemne stosunki z wyłączeniem dominacji wojny” (Miesięcznik Literacki), „Niektórzy autorzy wyposażają pozaziemskie istoty w fantastyczne bronie niszczące” (Longin Pastusiak, Czy nastąpi koniec świata?).
Zaskakująco często broń w formach liczby mnogiej występowała w dawnych tekstach, np. „Niech znają bronie jeszcze nie zepsute,/ Niechaj litości, zwyciężeni, proszą” (Ignacy Krasicki, Monachomachia), „Gdzie spojrzysz, jedne i szyki, i bronie,/ Też same Orły, też same Pogonie” (Julian Ursyn Niemcewicz, Śpiewy historyczne), „Dawno już wieści głuche biegały o wojnie,/ O Francuzach, Dąbrowskim, o Napoleonie./ Miałyżby wojnę wróżyć ci jeźdźcy? te bronie?” (Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz), „Już pola wojsko zalewa i las oszczepów się jeży, świecą tarcze, chrzęszczą bronie” (Józef Ignacy Kraszewski, Stara baśń).
W Słowniku języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego, opartym na tekstach od połowy XVIII do połowy XX wieku, jeden z cytatów też ilustruje broń w liczbie mnogiej, a informacja gramatyczna w haśle nie zawiera symbolu blm. Późniejszy Słownik języka polskiego por red. M. Szymczaka informuje ostrożnie: „zwykle blm” i dopiero Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny pod red. H. Zgółkowej ogranicza użycia słowa do liczby pojedynczej, choć nie we wszystkich znaczeniach.
Jak wynika z tego przeglądu, broń w polszczyźnie zawęża swoje użycie w liczbie mnogiej. Niektórzy autorzy proponują, aby mówić wyłącznie o broni (nie broniach), mając na myśli narzędzie walki, a formę bronie zarezerwować dla znaczenia 'formacja wojskowa'. Zasada ta nie opisuje dokładnie współczesnego zwyczaju językowego, ale jest mu dość bliska i niewykluczone, że zwyczaj właśnie w tę stronę będzie ewoluował.
Mirosław Bańko, PWN
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego