-by ze spójnikami

-by ze spójnikami
5.09.2007
5.09.2007
WSO podaje, że -by piszemy łącznie z „niektórymi” spójnikami – par. [161]. Listę dopełniają:
– hasła słownika: ależby, aniżeliby, bądźby, bowiemby, coby, jakożby, jakżeby, jednakowożby, natomiastby, niźliby, przetoby, toćby, wszakby, wszelakoby, chyba żeby,
– nieodnotowane, lecz analogiczne: aczby, boćby, inoby, jenoby, lubby (=bądźby), niemniejby (=jednakby), wszakżeby.
Zatem byłoby chyba trafniej „ze spójnikami, z wyjątkiem spójników łącznych, np. i, oraz, tudzież, jak też, a także – czy tak?
Jeśli cytować, to dokładnie: „[161] [Cząstki -bym, -byś, -byśmy, -byście pisze się łącznie] Z niektórymi spójnikami, a zwłaszcza z następującymi (…)”. Tu następuje lista spójników, których łączna pisownia z ww. cząstkami wyrazowymi nie budzi wątpliwości, np. aby, choć, jeśli. W swoim pytaniu wymienił Pan natomiast przykłady bardziej wątpliwe, nie potwierdzone lub słabo potwierdzone w zwyczaju językowym. Ponieważ zasada pisowni cząstki -by ze spójnikami wydaje się zbyt ogólna, a kwestionować jej nie mamy prawa, więc odpowiedni punkt zasad w słowniku ortograficznym został ujęty tak jak w powyższym cytacie.
Propozycja przedstawiona w ostatnim akapicie Pana listu jest Pana prywatną interpretacją. W dużej mierze się z nią zgadzam – rzeczywiście nie napisałbym iby ani orazby, a tym bardziej jak teżby ani a takżeby. Jako użytkownicy polszczyzny możemy takich form unikać. Jako redaktorzy lub nauczyciele możemy poprawiać je w cudzych tekstach, ale nie tak, aby zmieniać pisownię łączną na rozdzielną (to byłoby sprzeczne z zasadami ortografii), lecz tak, aby zniechęcać do ich używania, a zachęcać do szukania innych konstrukcji, z cząstką -by dołączoną do innego wyrazu w zdaniu. Wzorem może być zresztą ostatnie zdanie Pana listu, zaczynające się od słów: „Zatem byłoby chyba trafniej (…)”, a nie od „Zatemby było chyba trafniej (…)”.
Mirosław Bańko, PWN
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego