drużbanci

drużbanci
14.11.2011
14.11.2011
Drużbadrużbowie, często spotykam sie z drużbantdrużbanci, panie drużbantki.
Etymologiczne znaczenie słowa drużba to 'przyjaźń', a także 'grupa ludzi połączonych przyjaźnią'. Z tego drugiego wykształciło się trzecie: 'przyjaciel, druh', później zawężone do: 'towarzysz pana młodego w obrzędzie weselnym'. Ponieważ jednak etymologiczne znaczenie drużby jest łatwe do odtworzenia nawet dla niespecjalisty (por. służba), więc słowo to może nadal kojarzyć się z przyjaźnią, czyli uchodzić za rzeczownik abstrakcyjny, a nie osobowy. W tym, jak mi się wydaje, leży przyczyna, dla której drużbę zastępujemy dzisiaj drużbantem, mającym zakończenie charakterystyczne dla nazw osób, por. emigrant, fatygant, gwarant i in. Słowniki tego nowego słowa nie zanotowały (nie twierdzę oczywiście, że wszystkie, bo nie do wszystkich zajrzałem). Nie zanotowały także drużbantki, której przewaga nad drużką polega na braku homofonii z innym słowem, pisanym przez ó.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
  1. 14.11.2011
    W rozważaniach o słowie drużbant istotny wydaje mi się czynnik terytorialny i chronologiczny. Słownik gwar polskich Instytutu Języka Polskiego PAN notuje rzeczownik drużbant ‘jeden z młodych mężczyzn towarzyszących panu młodemu podczas obrzędów weselnych’ z północno-wschodniej części polskiego obszaru językowego: sporadycznie z Mazur, z Suwalszczyzny, Białostockiego, okolic Bielska Podlaskiego i Białej Podlaskiej, a także z Grodzieńszczyzny i Wileńszczyzny. Drużbantka zanotowana została na Wileńszczyźnie oraz w pow. bialskim i suwalskim. To taka „nisza ekologiczna’’ omawianych wyrazów. Także współcześnie są one tam, a zwłaszcza drużbant, używane w naturalnych kontekstach, co potwierdza krótka kwerenda internetowa.
    Powojenne przemieszczenia ludności spowodowały przemieszczenie się części słownictwa północnokresowego na Pomorze Zachodnie czy w Zielonogórskie. Ale drużbant ma szansę znajdować się w biernym słownictwie wszystkich edukowanych użytkowników języka polskiego, gdyż używała go mieszkająca w Grodnie Eliza Orzeszkowa, także opisując wesele w Nad Niemnem. Tu być może tkwi źródło współczesnego rozszerzania się geograficznego zasięgu drużbanta, czemu sprzyjają opisane powyżej stosunkowo nowe procesy leksykalne i psychiczne (tendencja do jednoznaczności i unikania homonimii) oraz ogólna „moda’’ na tworzenie rzeczowników osobowych z przyrostkiem -ant (por. załogant, ścigant, molestant).
    Sprzężenie wszystkich tych czynników może być przyczyną tego, że nazwa drużbant podobno jest używana także w Makowie Podhalańskim.
    Artur Czesak, Uniwersytet Jagielloński
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego