Kiczkiczowaty. Dlaczego nie kiczowy?

Kiczkiczowaty. Dlaczego nie kiczowy?
10.02.2016
10.02.2016
Szanowni Państwo,
dlaczego przymiotnikiem od słowa kicz jest kiczowaty, a nie *kiczowy? Skąd taka prawidłowość?
Za odpowiedź serdecznie dziękuję!
Przyrostek -owaty wskazuje na to, że coś, co jest określone zawierającym go przymiotnikiem, ma cechy rzeczy, zjawiska, osoby itp. nazwanej rzeczownikiem. Bluszczowate pnącze zatem to ‘pnącze podobne do bluszczu’ (a nie: ‘pnącze bluszczu’ – je nazwalibyśmy pnączem bluszczowym), wężowaty strumyk to ‘strumyk przypominający węża’ (podczas gdy wężowa skóra to ‘skóra węża’) itd.
Strukturalnie kiczowaty znaczy więc ‘mający cechy kiczu’. Dawniej jednak kicz miał nieco węższe znaczenie, niż ma obecnie – odnosił się do mało wartościowego dzieła malarskiego o sentymentalnej treści mającego wywoływać proste i jednoznaczne emocje. Był więc nazwą obrazu wykonanego w specjalnej estetyce. Sądzę (bo pewności nie mam, a materiał z korpusu i z dawnych słowników nie pozwala prześledzić dokładnego rozwoju znaczeń i użyć interesujących nas wyrazów), że przymiotnik kiczowaty łączył się początkowo z nazwami innych „dzieł” niż malarskie. Doszło wówczas do przypisania cech przysługujących obrazowi, który nazywamy kiczem, utworom z innych dziedzin (np. wierszom). Wówczas wyrażenie kiczowaty wiersz odczytywano: ‘wiersz taki, jak kiczowaty obraz – mało wartościowy, o sentymentalnej treści…’ (podobnie jak wężowaty strumyk to ‘strumyk taki jak wąż – wąski i wijący się’). Gdy rzeczownik rozszerzył swój zakres użycia i zaczął nazywać też powieści, wiersze, piosenki itp., przyrostek -owaty przestał nieść swoiste znaczenie (‘mający cechy…’), w związku z czym przymiotnik kiczowaty zaczęliśmy traktować jako relacyjny względem rzeczownika kicz.
Dodam, że kilka lat temu (o ile dobrze pamiętam – w 2007 roku lub nieco później) część środowiska artystycznego i dziennikarskiego zajmującego się fenomenem kiczu starała się wprowadzić do użytku przymiotnik kiczowy, jednak, jak pokazał czas, bezskutecznie.
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego