igrek i ipsylon

igrek i ipsylon
1.02.2015
1.02.2015
Szanowni Państwo,
mam pytanie związane z grecką literą ipsylon. Słownik podaje formy ipsylon i ypsylon, podczas gdy w różnych tablicach matematycznych spotykam formy ypsilon, ipsilon i chyba gdzieś słyszałem też o upsilonie. Skąd taka chwiejność w wypadku nazwy tej jednej litery greckiej? Z epsilonem takich kłopotów nie ma.
Z wyrazami szacunku
Czytelnik
W adaptacji wyrazów obcych wariancja tego rodzaju nie jest niczym wyjątkowym. Wynika stąd, że czasem rodzima postać wyrazu dostosowuje się do obcej pisowni, czasem do obcej wymowy, a czasem częściowo do jednej, częściowo do drugiej. Zasadniczo piszemy ipsylon, w słowniku ortograficznym PWN jest tylko taka forma. Pisownia z inicjalnym i występuje też w innych wyrazach pochodzenia greckiego, za ypsylonem, przytoczonym jako rzadszy wariant w słowniku wyrazów obcych PWN, przemawia zaś chyba tylko to, że jest nazwą litery odpowiadającej głosce y. Podobną parę stanowią igrek i ygrek: drugiego wariantu nie ma w słownikach, ale trafia się nawet u znanych autorów. Wyrazom igrek i ipsylon poświęciłem kiedyś krótkie hasełko w Małym słowniku wyrazów kłopotliwych (2003). Kończy się ono zdaniem: „Dopóki słowniki nie uwzględnią wariantywnej pisowni, pomocne może być kojarzenie litery y z literą x, jak w tytule książki Iksy i Igreki (W. Krysickiego)”.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
  1. 1.02.2015
    W kwestii ipsylona: w języku niemieckim nazwą Ypsilon określa się nie tylko literę grecką, ale i łacińską, choć z greki kiedyś przejętą literę Y. Zaś upsilon nazywa się owa grecka litera po angielsku. Widocznie pod wpływem tych języków spotyka się i takie formy pisowni?
    ŁB
  2. 1.02.2015
    Angielskie słowo upsilon odnosi się tylko do litery greckiej, niemieckie Ypsilon – zarówno do greckiej, jak i łacińskiej. Po polsku dwudziesta litera alfabetu greckiego nosi nazwę ipsylon, czasem ypsylon, ale np. u Kopalińskiego w Słowniku wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych (1988, s. 563) jest ypsilon. Etymologicznie upsilon (czyli po polsku ipsylon) to \'smukłe U\' (od greckiego psilos \'smukły\'; nazwa powstała z potrzeby odróżnienia upsilona od dyftongu oi, które w później grece brzmiały jednakowo).
    MB
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego