kobieta-wampir czy kobieta wampir?

kobieta-wampir czy kobieta wampir?
27.07.2001
27.07.2001
Który zapis jest poprawny: kobieta-bluszcz czy kobieta bluszcz? W publikacjach zazwyczaj spotyka się tę pierwszą formę, podczas gdy Nowy słownik ortograficzny PWN zaleca rozłączną pisownię podobnego wyrażenia, tzn. kobieta wampir.
Według słowników ortograficznych rozłącznie powinno się pisać konstrukcje niewspółrzędne, z łącznikiem zaś – konstrukcje współrzędne. Nowy słownik ortograficzny PWN te pierwsze ilustruje m.in. przykładem artysta grafik, te drugie m.in. przykładem fryzjerka-kosmetyczka. Zauważmy, że w pierwszym przykładzie członów nie można przestawić, co dowodzi, że drugi z nich jest określeniem pierwszego. W drugim przykładzie natomiast człony można zamienić miejscami, tak jakby stał między nimi spójnik i.
Niestety rzeczywistość jest bardziej skomplikowana, niżby wynikało z tych prostych przykładów, a stanowisko słowników ortograficznych wydaje się nieco zbyt dogmatyczne. Mamy prawo się wahać, czy np. kobieta-wąż jest szczególnego rodzaju kobietą, która zamienia się w węża, czy też jest ona jednocześnie kobietą i wężem. Można się wahać i co do kobiety wampira, którą słownik ortograficzny każe pisać rozdzielnie, mimo że cechy kobiety i wampirzycy się się w niej łączą. Rozbieżności między regułą ortograficzną a praktyką językową biorą się chyba stąd, że ortografowie traktują łącznik jako znak współrzędności składniowej, a laicy – jako znak równości semantycznej, a może nawet ontologicznej.
Kobieta bluszcz napisalibyśmy rozdzielnie, biorąc pod uwagę i to, że człony tego zestawienia nie są przestawne (nie mówimy bluszcz kobieta), i to, że nazywa ono pewien gatunek kobiet, a nie jakieś istoty dwoiste. Argument o stałym porządku członów zawodzi jednak przy babie-jadze, która – choć nie nazywana jagą babą – pisana jest w słownikach z łącznikiem, chyba wbrew regule ortograficznej. Zresztą słowniki i tu nie są zgodne ze zwyczajem językowym, gdyż zazwyczaj wyrażenie to funkcjonuje jako imię własne i pisane jest Baba Jaga.
Mirosław Bańko
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego