lampucera
jaka jest etymologia i znaczenie słowa lampucera?
Pozdrawiam
Andrzej Duda
28.01.2013
28.01.2013
Dzień dobry, jaka jest etymologia i znaczenie słowa lampucera?
Pozdrawiam
Andrzej Duda
W Słowniku gwary warszawskiej XIX wieku Bronisława Wieczorkiewicza jest hasło lampucer z definicją: „latarnik, oprawiający i zapalający uliczne lampy” i z notką wskazującą, że źródłem tego słowa jest niemieckie Lampenputzer, dosłownie 'przystrzygacz knotów' (obcięcie knota zapobiegało wydzielaniu się sadzy, czyli tzw. filowaniu lampy). Nieco dokładniej w tajemnice „oprawiania” lamp wprowadza nas Leksykon rzeczy minionych i przemijających Małgorzaty Szubert:
Słownik gwary warszawskiej notuje też słowo lampa w znaczeniu 'twarz', używane slangowo do dziś, prawdopodobnie powstałe na drodze metaforyzacji (twarz, zwłaszcza w ciemności, jaśnieje jak lampa). Myślę, że dzięki skojarzeniu z twarzą słowo lampucer – w żeńskiej formie lampucera – przeżywa dziś swoją drugą młodość. Miejski słownik slangu i mowy potocznej objaśnia lampucerę następująco: „Pudernica, postarzała laseczka, która myśli, że jeszcze się podoba facetom, w celu zatuszowania swojego wieku, używa bardzo ostrego makijażu”. Nie jest to określenie neutralne, por. opinię satyryka, Jana Pietrzaka, o pewnej posłance w Sejmie: „(…) przynosi wstyd Sejmowi. Stroi się jak stara lampucera, bredzi jak poparzona, mizdrzy się jak pawian na wybiegu, kręcąc czerwonym…” (Polityka). Nie bez znaczenia wydaje się i to, że niemieckie putzen (od którego pochodzi Lampenputzer) znaczy nie tylko 'przycinać knoty', ale przede wszystkim 'czyścić, pucować'.
Miały jednak [lampy naftowe] także swoje niedostatki, wymagały bardzo skomplikowanych zabiegów „oprawiania” – trzeba było odkręcić zbiorniki na naftę, oczyścić je, dolać nafty, wytrzeć klosze miękką ściereczką, przyciąć równo knoty. Czynności te powierzano najczęściej męskiej służbie, jako że mężczyźni lepiej mieli sobie radzić z tymi skomplikowanymi urządzeniami, nierzadko też wynajmowano dochodzących czyścicieli, tak zwanych lampucerów.
Słownik gwary warszawskiej notuje też słowo lampa w znaczeniu 'twarz', używane slangowo do dziś, prawdopodobnie powstałe na drodze metaforyzacji (twarz, zwłaszcza w ciemności, jaśnieje jak lampa). Myślę, że dzięki skojarzeniu z twarzą słowo lampucer – w żeńskiej formie lampucera – przeżywa dziś swoją drugą młodość. Miejski słownik slangu i mowy potocznej objaśnia lampucerę następująco: „Pudernica, postarzała laseczka, która myśli, że jeszcze się podoba facetom, w celu zatuszowania swojego wieku, używa bardzo ostrego makijażu”. Nie jest to określenie neutralne, por. opinię satyryka, Jana Pietrzaka, o pewnej posłance w Sejmie: „(…) przynosi wstyd Sejmowi. Stroi się jak stara lampucera, bredzi jak poparzona, mizdrzy się jak pawian na wybiegu, kręcąc czerwonym…” (Polityka). Nie bez znaczenia wydaje się i to, że niemieckie putzen (od którego pochodzi Lampenputzer) znaczy nie tylko 'przycinać knoty', ale przede wszystkim 'czyścić, pucować'.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski