nazwiska obce na -o

nazwiska obce na -o
5.07.2006
5.07.2006
Komentatorzy mundialu nie odmieniają nazwisk kończących się na -o – włoskich (Gattuso), portugalskich (Figo, Tiago, Ronaldo), hiszpańskich (Cambiasso, Mascherano, Salgado), a także imienia Rio (piłkarz angielski Rio Ferdinand). Słownik ortograficzny ogólnie pisze jedynie o Włochach, Hiszpana Picassa odmienia, a Portugalczyka Vasco (w haśle V. da Gama) – nie. Czy i jak odmieniać wspomniane nazwiska?
Podstawowa reguła odmiany niesłowiańskich nazw własnych w języku polskim stwierdza, że jeśli tylko możemy je odmieniać (tzn. znajdujemy właściwy wzorzec odmiany), powinniśmy to robić. W związku z tym powinniśmy odmieniać nazwiska niesłowiańskie zakończone na -o i zwykle to robimy, mówimy przecież o obrazach Canaletta, dramatach Pirandella itp.
Istnieją jednak pewne przeszkody, które czasem powstrzymują nas od tego. Nie odmieniamy zakończonych na -o imion i nazwisk krótkich, np. Eco, ponieważ formy odmienione nazwiska trudno byłoby powiązać z jego formą podstawową. Ta trudność z odtworzeniem formy mianownika na podstawie form przypadków zależnych dotyczy zresztą też innych nazwisk, np. formy Ronalda, Ronaldowi, Ronaldem, Ronaldzie mogą pochodzić od Ronald i Ronaldo, ta niejednoznaczność tłumaczy zwyczajowe nieodmienianie przydomka Ronaldo. Stąd też bierze się nieodmienność niektórych nazwisk, np. Brando, Castro, Franco, których formy odmienione byłyby niejednoznaczne (np. narzędnikowa forma z Frankiem może pochodzić od Franek, Frank, Franco).
Jest też zwyczaj językowy, na który mocno wpływają komentatorzy telewizyjni. Wiadomo, jak odmieniać nazwisko Gattuso, ale nie ma zwyczaju jego odmieniania.
Trzeba jednak zaznaczyć, że nieodmienność nazw na -o, choć wygodna, może prowadzić do nieporozumień, ponieważ nieodmienność imienia lub nazwiska tego rodzaju wskazuje na płeć żeńską posiadacza. To prawda, że w kontekstach piłkarskich raczej nie może dojść do nieporozumienia, jeśli jednak kontekst nie będzie dość wyrazisty, wyrażenia typu do Alonso, z Cannavaro mogą być zrozumiane niewłaściwie. Rozwiązaniem w takim wypadku może być użycie z nazwiskiem odmienianego imienia lub innego wyrazu, a więc stosowanie form o Luisie Figo, generale Franco itp.
Jan Grzenia, Uniwersytet Śląski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego