piesek, biesek

piesek, biesek
7.07.2016
7.07.2016
Szanowni Państwo,
co oznaczają słowa (wyrażenie) pieska, bieska użyte w tekście piosenki Agnieszki Osieckiej Na zakręcie („Choć gdybym chciała – bym się urządziła/Już widzę: pieska, bieska, stół./Wystarczy, żebym była miła’’)? Czy wyrażenie to funkcjonuje w mowie potocznej?
Dziękuję i pozdrawiam.
Niech nikt się nie śmieje z polonistów, gdy pytają, co poeta miał na myśli. Rzecz bowiem w tym, że trudno o jakiekolwiek interpretacje, gdy nie jesteśmy pewni, z jakim wyrazem mamy do czynienia, jakie jest jego znaczenie dosłowne, a potem dopiero ewentualne znaczenia i użycia metaforyczne.
Bieska nie ma w słownikach polszczyzny ogólnej, potocznej i słownikach gwarowych. Można by zestawiać pieska, bieska, stół z podobnie wewnętrznie rymowanymi zbiorami różnych rzeczy, jak szwarc, mydło i powidło lub to i sio / śmo.
Podchodząc do sprawy intertekstualistycznie, musimy jako świadomy lub nieświadomy kontekst uwzględnić łączący i rymujący ze sobą słowa pies i bies wiersz Antoniego Edwarda Odyńca i/lub Juliusza Słowackiego Niewiadomo co, czyli Romantyczność:
Szło dwóch w nocy z wielką trwogą,
Aż pies czarny bieży drogą.
Czy to pies,
Czy to bies?

Czy stąd bliżej do pieska, bieska?
W Fundacji Okularnicy, zajmującej się spuścizną Agnieszki Osieckiej, nie jest znana żadna oficjalna ani nieoficjalna interpretacja znaczenia bieska. Pozostaje więc filologia. Biesek wydaje się – podkreślam tę niepewność – zdrobnieniem od rzeczownika bies ‘zły duch, czart’. Dziwne to jako nazwa tego, co się jako pierwsze rzuca w oczy po wejściu do domu, ale czy to domowy duch, czy echo czytanych przez Osiecką Biesów Dostojewskiego (tę myśl podsunęła mi prezes ww. fundacji Agata Passent) – nie wiadomo.
Artur Czesak, IJP PAN, Kraków
  1. 7.07.2016
    Tadeusz Kubiak napisał wiersz pt. Pieska niebieska. Potwierdzenia tego przekleństwa (eufemizmu) można znaleźć m.in. u Wiecha (zob. w Doroszewskim) czy u Igora Newerlego (jest w tutejszym korpusie). Szukanie przez GoogleBooks daje jeszcze Słownik eufemizmów polskich/i> A. Dąbrowskiej i kolejne przykłady z literatury. Powyższe oczywiście niczego nie przesądza w kwestii „co poeta miał na myśli&, ale to chyba ciekawy trop.
    Czytelnik
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego