po żydowsku

po żydowsku
23.11.2013
23.11.2013
Szanowni Państwo,
w książce Joanny Tokarskiej-Bakir Rzeczy mgliste: eseje i studia autorka przytacza dwa zwroty: zapinać się po żydowsku (na lewą stronę) i jeść po żydowsku (nóż w lewej, widelec w prawej). Czy mają one źródło w jakichś realnie istniejących zwyczajach?
Używane niekiedy w polszczyźnie powiedzenie robić coś po żydowsku w znaczeniu 'robić coś na odwrót', tj. w odwrotnej od przyjętej powszechnie kolejności czy raczej w odwrotnym od spodziewanego kierunku, ma swoje źródło w obserwacji niektórych czynności lub obyczajów Żydów polskich przez ich chrześcijańskich sąsiadów, klientów i współmieszkańców miasteczek i miast. Dla mniej wykształconych obserwatorów „na odwrót” mogło się odnosić przede wszystkim do różnic o charakterze religijnym, np. świętowania przez żydów „dnia pańskiego” tj. szabasu, w sobotę zamiast, jak przyjęto u chrześcijan, w niedzielę. Co więcej, Żydzi rozpoczynali szabas oraz wszystkie pozostałe święta w wilię dnia poprzedniego a kończyli po zmierzchu dnia następnego włączając do święta noc. Na marginesie warto zauważyć, że jest jedno święto polskie, które również hołduje temu „żydowskiemu” obyczajowi, jest nim Wigilia Bożego Narodzenia.
Wykształceni obserwatorzy dodatkowo dostrzegali, że Żydzi piszą od strony prawej ku lewej, zaś czytając książkę lub gazetę, zaczynają od strony, która z perspektywy piszących w innych językach europejskich byłaby ostatnią. Przypomnijmy, że kontakt kulturowy Polaków z Żydami polskimi miał swój początek nie później niż w XIII wieku i trwał nieprzerwanie, co najmniej do 1939 r. Zatem tego typu obserwacje przez wieki utrwalały się w negatywny stereotyp etniczny, który w dzisiejszym świecie ciekawości i akceptacji dla wielokulturowości nie miałby racji bytu.
Ewa Geller, prof., Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego