pomarańcz

pomarańcz
16.06.2006
16.06.2006
Szanowni Państwo,
ponownie piszę do Państwa z prośbą o pomoc w rozstrzygnięciu nurtującej mnie kwestii językowej. Tym razem chodzi o nazwnictwo kolorów. Większość z nich można nazwać dwojako: biały – biel, żółty – żółć itp. Czy w ten sam sposób można nazwać kolor pomarańczowy? Ostatnio napisałem zdanie: „Ciemny brąz ścian zestawiono z pomarańczem tapicerowanych mebli”. Czy nie można bronić owego pomarańczu, kierując się zasadą analogii?
Z poważaniem,
Dominik Szulowski
Gdy chodzi o owoc, a także drzewo rodzące takie owoce, słowniki podają zgodnie formę żeńską (ta) pomarańcza, a poradniki językowe ostrzegają, że mówienie o (tym) pomarańczu jest błędem. Można się spierać o to, czy pomarańcz to rzeczywiście błąd, czy tylko regionalizm, ale zwykły użytkownik języka lepiej zrobi, jeśli spory pozostawi językoznawcom, a sam będzie używał formy zgodnej ze skodyfikowaną normą, nie narażając się na posądzenie o jej nieznajomość.
Gdy jednak chodzi o kolor pomarańczowy, to normą jest akurat rodzaj męski, por. „A jak wszedł w modę kilka lat temu w lecie pomarańcz, to wszyscy brr!, że się kojarzy z tymi, co sprzątają ulice” (Przekrój), „Czerwony, pomarańcz – kolory ekscentryczne” (Polityka), „Światło zmieniało barwy, pomarańcz bluzki stawał się wściekłym różem” (Twój Styl). Ciekawe, że słownikarze w większości nie zauważyli jeszcze tego znaczenia słowa. Nie mamy tu więc do czynienia z normą skodyfikowaną, lecz tylko zwyczajową. Niemniej jednak jest ona całkiem wyraźna.
O ile pomarańcz używany błędnie jako nazwa owocu ma w dopełniaczu końcówkę -a, to pomarańcz będący nazwą koloru tworzy dopełniacz na -u – taki, jakiego użył Pan w swoim pytaniu. Oto jeszcze jeden przykład, tym razem z Internetu: „(…)sztruksowe spodnie uczciwie wyprasowane koloru… hm… mocno beżowego, z lekką nutką pomarańczu”.
Dyskusja o żeńskiej pomarańczy i męskim pomarańczu toczyła się długo wśród językoznawców, ale dotyczyła owoców, a nie kolorów. Pora włączyć do niej nowe znaczenie wyrazu i uwzględnić je już w słownikach.
Mirosław Bańko, PWN
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego