przecinek a zdanie podrzędne

przecinek a zdanie podrzędne
31.12.2008
31.12.2008
Szanowni Państwo,
chciałabym zapytać, czy w zdaniu: „Politycy częściej myślą o swoich osobistych korzyściach niż o wpływie, jaki mają ich działania, na życie obywateli” przecinek między słowami działania i na został użyty prawidłowo. Bardzo proszę o przybliżenie reguł interpunkcji w konstrukcjach tego typu.
Z góry serdecznie dziękuję za odpowiedź,
Katarzyna Olędzka
Zdanie podrzędne względne przejmuje wymagania składniowe rzeczownika, po którym następuje. Forma wpływie, obecna w Pani przykładzie, każe się nam spodziewać uzupełnienia typu na co, ale ponieważ zaraz po niej jest zaimek względny wprowadzający zdanie podrzędne, więc uzupełnienia tego należy spodziewać się w tym właśnie zdaniu. Mówiąc dokładniej, w zdaniu podrzędnym widziałbym następujące elementarne związki składniowe: (1) ich działania, (2) działania mają, (3) jaki mają, (4) mają na życie, (5) życie obywateli. Sens zdania podpowiada wprawdzie w punktach (3) i (4) coś innego, mianowicie mają wpływ i wpływ na życie, ale struktura zdania każe z tej propozycji zrezygnować – nie ma w nim przecież formy wpływ, tylko wpływie. Skoro zaś tak, to wszystko od słowa jaki do słowa obywateli (a nie tylko do słowa działania) należy do zdania podrzędnego i zgodnie z zasadami interpunkcji powinno byc ujęte w przecinki. Z drugiego przecinka (po słowie obywateli) oczywiście rezygnujemy, gdyż zbiegłby się z kropką.
Powyższa interpretacja nie jest, muszę przyznać, sama przez się oczywista i może wyda się Pani trochę naciągana. Szukałem jednak wyjaśnienia, które byłoby zgodne z zasadami interpunkcji, a jednocześnie ze zwyczajem językowym. Nie ulega dla mnie wątpliwości, że zwyczaj każe z drugiego przecinka w Pani przykładzie zrezygnować. Przyjmując to za punkt wyjścia, zacząłem myśleć nad takim opisem struktury ww. przykładu, aby zdanie podrzędne nie kończyło się na słowie działania, lecz rozciągałoby się aż do słowa obywateli.
Tak samo trzeba by analizować podobne przykłady, choćby: „Mówimy o wojnie, jaka wybuchła między Francją a Niemcami”. Sens zdania podpowiada, aby słowa między Francją a Niemcami potraktować jako składniowo zależne od słowa wojnie. Zdanie podrzędne musiałoby się wtedy kończyć na słowie wybuchła, po którym – wbrew zwyczajowi – trzeba by postawić przecinek. Jeśli uznać, że związki składniowe w Pani przykładzie są inne, mianowicie: mówimy o wojnie, wojnie jaka, jaka wybuchła, wybuchła między Francją a Niemcami – to możemy wszystko od słowa jaka aż do końca uznać za zdanie podrzędne i nie rozdzielać przecinkiem.
Związki składniowe mogą przedstawiać się różnie, zależnie od tego, czy się je ustala w tekście, czy na bardziej abstrakcyjnym poziomie reprezentacji semantycznej zdania. W wypowiedzeniach ze zdaniem podrzędnym względnym kryteria te, jak widzimy, popadają w kolizję.
Nie wykluczam, że na Pani problem można by spojrzeć inaczej i w inny sposób pogodzić zwyczaj językowy z analizą budowy zdania. Jakkolwiek jednak by to zrobić, drugiego przecinka w Pani przykładzie być nie powinno.
Mirosław Bańko, PWN
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego