przenośnie mowy potocznej

przenośnie mowy potocznej
26.09.2006
26.09.2006
Jakie są przenośnie mowy potocznej?
Przenośnia (metafora), najogólniej mówiąc, jest wyrażeniem użytym w sposób niezwyczajny na oznaczenie czegoś, co jest pod pewnym względem podobne do rzeczy czy zjawisk, które są normalnie obejmowane znaczeniem tego wyrażenia, np. pali się [komuś] robota w rękach. Z kolei język potoczny to język, którym ludzie posługują się na co dzień w swobodnych rozmowach. Wydawałoby się, że oba rejestry – metaforyczny i potoczny – wzajemnie się wykluczają, gdy tymczasem wiele przenośni związanych jest niemal wyłącznie z językiem kolokwialnym, a nie z językiem literatury pięknej.
Przykładem może być słowo laska używane w odniesieniu do dziewczyny, szczeniak w znaczeniu ‘młody chłopak’, gumowe ucho ‘donosiciel’. Wiele metafor codziennych odnosi się do czynności seksualnych (zwłaszcza masturbacji) i związanych z nimi części ciała. Ciągle powstają przenośnie wiążące sferę żywności z innymi dziedzinami życia; niedawno na przykład spotkałem się z określeniami zgrzewki lub spawy na oznaczenie zapiekanych kanapek z serem i wędliną. Sporo wyrażeń metaforycznych przedostaje się do języka potocznego z gwary więziennej (por. krawężnik ‘policjant pracujący na ulicy’, kosa ‘nóż’, sałata ‘pieniądze’). Często używa się metafor o znaczeniu jakichś codziennych czynności, m.in. zejść z drutów ‘skończyć rozmowę telefoniczną’.
Takich przenośni jest w naszej codziennej mowie bardzo wiele, wystarczy ją tylko bacznie obserwować.
Piotr Sobotka, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego