roki

roki
16.10.2006
16.10.2006
Kiedy poprawna jest forma liczby mnogiej roki (od rok)?
Forma roki nie jest poprawną i właściwą formą mianownika liczby mnogiej rzeczownika rok. W funkcji tej występuje forma lata.
Formę roki – jeśli nie tworzymy jej ze względu na logikę i analogię, jak robią to sześcioletnie dzieci – możemy mieć w świadomości dzięki znajomości tekstów archaicznych, archaizowanych („to ją może i wskrzesi jako Piotrowina, któren wstawszy z grobu, długie potem roki gospodarzył’’, Krzyżacy) i stylizowanych na gwary ludowe („A będzie ze dwa roki, jak my się tutaj przenieśli na swoje zatracenie’’, Ziemia obiecana), wreszcie i współczesnych gwarowych („To jo tele roki gonie, zdajom, buduje, uklepuje, dokładom i co mom?’’, W. Czubernatowa w Wieściach ze słuchanicy).
W tekstach właściwie stylizowanych uznajemy więc roki za formę adekwatną, ale w neutralnych współczesnych tekstach polskich powinniśmy używać wyłącznie formy lata.
— Artur Czesak, IJP PAN, Kraków
W poradzie Artura Czesaka w Poradni (dotyczącej pytania: „Kiedy poprawna jest forma liczby mnogiej roki (od rok?”) brakuje zdecydowanie pewnej informacji. Najprostsza odpowiedź powinna brzmieć: wtedy, kiedy mamy na myśli pojęcie historyczne – rok jako posiedzenie sądowe (używany właśnie w l. mn. najczęściej: roki), termin stawienia się stron w sądzie, czy pozew sądowy. W takim znaczeniu słowo rok notuje wciąż WSO PWN 2006.
Pozdrawiam
Najprostsza odpowiedź jest słuszna tylko z punktu widzenia budowy wyrazu i historii języka.
Oczywiście jest mi znane słowo roki, ujęte w Słowniku języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego pod hasłem rok jako zn. „2., lm hist. a) zwykle w lm «w dawnej Polsce: posiedzenia sądowe, kadencje sądowe; sądy», b) «termin stawiania się stron w sądzie», c) «pozew sądowy, słowne wezwanie do sądu»”. Nie ująłem tego wyrazu w odpowiedzi, bo odpowiadałem z punktu widzenia „synchronicznego” – a współcześnie wyraz rok w podznaczeniu a) raczej nie jest formą mianownika liczby mnogiej od rok. Jeśli jest używany (w odniesieniu do przeszłości: „odbywanie roków”, „książę przyjechał na roki”, współcześnie roki sądowe, czyli 'stałe sesje sądowe odbywające się poza siedzibą danego sądu'), to funkcjonuje raczej jako rzeczownik nie posiadający liczby pojedynczej. Dlatego też nie pisałem o rokach jako liczbie mnogiej rzeczownika rok.
Podznaczenia b) i c), które występowały w liczbie pojedynczej i mnogiej, współcześnie nie występują.
Artur Czesak, IJP PAN, Kraków
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego