se
12.11.2010
12.11.2010
Bardzo proszę powiedzieć, czym jest se? Wiem oczywiście, że jest to bardzo potoczna i skrajnie uproszczona forma zaimka zwrotnego sobie. Mówi się np. „Zamówię se pizzę na obiad” – wydawałoby się, że to typowy wytwór gwary uczniowskiej czy młodzieżowej. Ale słówko se znajduję niekiedy w starszych i bardziej literackich tekstach, np. w jednej z baśni z Klechd domowych jest takie coś: „Idzie, pogwizduje, laseczką macha, bo i laseczkę se sprawił”. Czy zatem se ma jakiś rodowód gwarowy?Tak, se ma rodowód gwarowy, z gwar zaś przeniknęło do języka potocznego. Pojawia się ponadto w tekstach literackich pisanych gwarą albo stylizowanych na gwarę bądź polszczyznę potoczną. Słownik gwar polskich Jana Karłowicza podaje dla tego słowa obfitą dokumentację, m.in. taki oto zastanawiający przykład: „Żal mojej Kasieńki, com se ją opuścił”. Napisałem „zastanawiający”, gdyż słowa com se ją opuścił – w literackiej polszczyźnie: którą sobie opuściłem – brzmią tak, jakby nadawca odszedł od dziewczyny dla przyjemności lub własnej wygody (por. zjadł sobie, pospał sobie, poleżał sobie, dogodził sobie). I mimo że tak się stało, teraz mu żal.
Mirosław Bańko, PWN
