śliwić się

śliwić się
16.10.2013
16.10.2013
Czy o ranie można powiedzieć, że się śliwi, w znaczeniu że 'źle się goi'? Tak mówiło się u mnie w domu, ale nie znalazłem tego słowa w słownikach. W internecie znalazłem jedynie: śliwić się 'zlewać, spływać, ślimaczyć się' na stronie: http://genezanazwisk.pl/nazwiska-widok-g-wny?title_op=contains&title=&page=337.
Wyraz śliwić się w znaczeniu ‘zlewać się, o krostach’ notuje Słownik języka polskiego Lindego z połowy XIX wieku, powtarza go za nim Słownik warszawski z początku XX wieku jako staropolski. Jako ilustrację Linde podaje cytaty z pism Szymona Syreńskiego (1540–1611), profesora Akademii Krakowskiej, lekarza, botanika, Marcina Siennika (XVI w.), botanika, twórcy wielu polskich nazw roślin, Jana Ostroroga (1561–1662), pamiętnikarza, przyrodnika, wojewody poznańskiego. Zacytujmy: „Złe krosty i wrzody śliwiące, tak francowate, jako i ine, to lekarstwo goi’’ (Syreński) i „Jeśliby się pęcherze na języku śliwiły, tedy tym lekarstwem zgoisz rychło’’ (Siennik).
W gwarach ten wyraz zachował się dłużej, co nie dziwi, bo w mowie mieszkańców wsi często znaleźć można wyrazy w języku ogólnym uznane już za archaiczne. Śliwić się zanotowano w gwarach południowo-wschodniej Polski. Etymologicznie wiązać należy omawiany wyraz z prasłowiańskim *liti ‘powodować płynięcie, cieknięcie płynu, ciec’. W staropolszczyźnie mamy poświadczone złożenia z przedrostkiem: przelić ‘przelać’, wylić ‘wylać’, w innych językach słowiańskich (m.in. rosyjskim, białoruskim, ukraińskim) podstawowy czasownik poświadczony jest częściej (F. Sławski, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. IV, s. 248–249, Kraków 1970–1974). W języku rosyjskim slivat’sja ma znaczenie ‘spływać, ściekać’. Być może w języku cytowanych autorów, mających dłuższy lub krótszy kontakt z Kresami Wschodnimi, była to pożyczka z języków wschodniosłowiańskich. Najprawdopodobniej zapożyczeniem jest też śliwić się w gwarach, biorąc pod uwagę geografię językową, choć nie można też wykluczyć, że jest to wyraz rodzimy, powstały na gruncie polskim. Używanie tego słowa współcześnie w języku mówionym wynika najpewniej z kontaktu danej osoby z gwarami.
Barbara Grabka, IJP PAN
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego