trupięgi
Moje pytania i wątpliwości dotyczą obuwia. Po pierwsze trupięgi. Buty zakładane nieboszczykowi do trumny. Byle jakie, lipne, ponoć czasem nawet tekturowe, bo przecież prawdziwych szkoda. Interesuje mnie etymologia tych trupięgów.
W czasach mojej babki i wcześniej, gdy kapcie można było ubrać jedynie nocą, wybierając się do wychodka, po domu chodziło się w obuwiu dziennym. Buty, trzewiki, kamasze… Których używano w domu, a których na zewnątrz?
18.11.2010
18.11.2010
Szanowni Państwo! Moje pytania i wątpliwości dotyczą obuwia. Po pierwsze trupięgi. Buty zakładane nieboszczykowi do trumny. Byle jakie, lipne, ponoć czasem nawet tekturowe, bo przecież prawdziwych szkoda. Interesuje mnie etymologia tych trupięgów.
W czasach mojej babki i wcześniej, gdy kapcie można było ubrać jedynie nocą, wybierając się do wychodka, po domu chodziło się w obuwiu dziennym. Buty, trzewiki, kamasze… Których używano w domu, a których na zewnątrz?
Wyraz trupięgi ma nacechowanie gwarowe. Informuje o tym m.in. Słownik języka polskiego pod red. J. Karłowicza, A. Kryńskiego, W. Niedźwiedzkiego, tzw. warszawski, w tomie VII z 1919 r., w zn. ‘trzewiki dla trupa, obuwie z lichszej skóry, dawane umarłym do trumny’. Słownik ten poświadcza również formę trupięga ‘starzec niedołęga, starzec zgrzybiały, grzyb, trup, człowiek stający nad grobem’, por. podobne nazwy osobowe o nacechowaniu ekspresywnym ciemięga, łazęga, włóczęga.
Struktura morfologiczna wyrazu trupięga jest dość przejrzysta: trup(ieć) ‘stawać się trupem’ + -ęga ‘człowiek stający się trupem’. Kolejnym etapem było przejście od nazwy osobowej trupięga do trupięgi ‘buty, trzewiki dla trupięgi → trupa przeznaczone’.
Wyraz trup jest pochodzenia prasłowiańskiego, pochodzi od *trupъ ‘zmarły człowiek, zwłoki’, który kontynuuje praindoeuropejski morfem *treup- ‘kłoda, pień’. Związek semantyczny był więc taki, że człowiek zmarły jest nieruchomy jak kłoda, pień drzewa’.
Odpowiedź na drugą część pytania, która dotyczy historii obuwia i obyczaju z nim związanego, wymaga obszernej monografii.
Struktura morfologiczna wyrazu trupięga jest dość przejrzysta: trup(ieć) ‘stawać się trupem’ + -ęga ‘człowiek stający się trupem’. Kolejnym etapem było przejście od nazwy osobowej trupięga do trupięgi ‘buty, trzewiki dla trupięgi → trupa przeznaczone’.
Wyraz trup jest pochodzenia prasłowiańskiego, pochodzi od *trupъ ‘zmarły człowiek, zwłoki’, który kontynuuje praindoeuropejski morfem *treup- ‘kłoda, pień’. Związek semantyczny był więc taki, że człowiek zmarły jest nieruchomy jak kłoda, pień drzewa’.
Odpowiedź na drugą część pytania, która dotyczy historii obuwia i obyczaju z nim związanego, wymaga obszernej monografii.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
