w bród
Z góry dziękuję za odpowiedź.
10.04.2009
10.04.2009
Bardzo proszę o odpowiedź, jakie jest pochodzenie wyrażenia w bród w znaczeniu 'obficie, pod dostatkiem'. A. Bańkowski w słowniku etymologicznym pisze o takim znaczeniu jako „osobliwym” i podaje: „chyba za białorus. ubród w znaczeniu 'przechodzić rzekę w bród'”. Czy jest możliwa, zdaniem Państwa, etymologia od brodzić? Ja mam taką hipotezę: w bród znaczy 'jest czegoś tyle, że można aż wśród tego brodzić, grzęznąć po kolana'. Czy to etymologia naiwna? Z góry dziękuję za odpowiedź.
W bród to wyrażenie przyimkowe składające się z przyimka w i rzeczownika bród. Występuje w dwu znaczeniach: konkretnym ‘iść, jechać przez wodę brodem’ oraz przenośnym ‘obficie, pod dostatkiem’.
Rzeczownik bród kontynuuje prasłowiańską formę *brodъ, przy czym morfem rdzenny tego wyrazu występował w formach obocznych, por. czasowniki *brьsti; *bresti; *broditi; stąd polskie brnąć, brodzić ‘chodzić po wodzie, pogrążać się, tonąć’. Ewolucja semantyczna przebiegała w następującym kierunku: ‘chodzić po wodzie’ → ‘pogrążać się, tonąć’ → ‘opływać w co’ → ‘mieć czego pod dostatkiem’. (Warto tu dodać, że od czasownika opływać pochodzi przymiotnik obfity; kierunek zmian znaczeniowych jest tu więc analogiczny).
Wyrażenie w bród zachowuje wieloznaczność czasowników etymologicznie współpochodnych. Etymologia przedstawiona w pytaniu znajduje więc uzasadnienie w analizie historycznojęzykowej tej grupy wyrazów.
Rzeczownik bród kontynuuje prasłowiańską formę *brodъ, przy czym morfem rdzenny tego wyrazu występował w formach obocznych, por. czasowniki *brьsti; *bresti; *broditi; stąd polskie brnąć, brodzić ‘chodzić po wodzie, pogrążać się, tonąć’. Ewolucja semantyczna przebiegała w następującym kierunku: ‘chodzić po wodzie’ → ‘pogrążać się, tonąć’ → ‘opływać w co’ → ‘mieć czego pod dostatkiem’. (Warto tu dodać, że od czasownika opływać pochodzi przymiotnik obfity; kierunek zmian znaczeniowych jest tu więc analogiczny).
Wyrażenie w bród zachowuje wieloznaczność czasowników etymologicznie współpochodnych. Etymologia przedstawiona w pytaniu znajduje więc uzasadnienie w analizie historycznojęzykowej tej grupy wyrazów.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
