wiski czy wizeński?

wiski czy wizeński?
4.07.2007
4.07.2007
W słowniku ortograficznym (2006) jest hasło Wizna, a przy nim przymiotnik wizeński. Czy to znaczy, że nazwa ziemia wiska jest już niepoprawna? Z tego, co wiem, tradycyjnych, historycznych nazw nie poprawia się wg dzisiejszych reguł gramatycznych. A może wizeński odnosi się tylko do samego miasta ( „Ulice wizeńskie są wąskie”), a termin historyczny ziemia wiska nadal jest poprawny?
Z góry dziękuję za odpowiedź i serdecznie pozdrawiam –
Bożena Z.
Chodzi o to, że tradycyjne przymiotniki od nazw miejscowych próbuje się (przeważnie skutecznie) zastępować nowymi, o bardziej regularnej budowie. Przykłady można mnożyć: od Zabrze mamy tradycyjny przymiotnik zabrski i nowszy zabrzański, ale ten drugi zdobył już znaczną przewagę; od Radomsko jest dziś wyłącznie radomszczański, choć jeszcze w dwudziestoleciu międzywojennym używano formy radomski (jak Leskoleski), w tym samym czasie pojawił się przymiotnik zawierciański i szybko wyparł tradycyjny – zawiercki.
Nietrudno zauważyć, że nowe przymiotniki mają bardziej przejrzystą budowę słowotwórczą, niekiedy też dodatkowe zalety, bo radomski jest kojarzony przede wszystkim z Radomiem, radomszczański zaś jest jednoznaczny. Przejrzystość budowy wyrazu jest dla nas ważna, bo nazw miejscowości mamy w Polsce kilkadziesiąt tysięcy, a praktycznie od każdej z nich można utworzyć przymiotnik. Gdyby przymiotników o mało czytelnej budowie było dużo, znacznie obciążałoby to naszą pamięć. Dziś już tylko większe miasta mogą zachować tradycyjne przymiotniki: Bydgoszcz ma bydgoski, Lublinlubelski, i niewiele więcej.
Przymiotnik wiski jest właśnie takim przymiotnikiem tradycyjnym, którego z powodzeniem można używać z rejonie Wizny. Polacy dziś, nie znając pochodzenia tego przymiotnika, raczej nie będą w stanie powiązać go z nazwą podstawową. Problem ten rozwiązuje forma wizeński, nowsza, choć prawdopodobnie znana już w XIX wieku.
Konkluzja: nic nie stoi na przeszkodzie, by używać obu przymiotników, tradycyjnego i nowszego. Jest to bardzo rozumne rozwiązanie, bo daje użytkownikom języka niemałe korzyści.
Jan Grzenia, Uniwersytet Śląski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego