wyzwanie

wyzwanie
1.06.2013
1.06.2013
Szanowny Panie Profesorze,
czy błędy opierające się na nieprawidłowym pod względem historycznym doborze słów mają jakąś specjalną nazwę, czy podchodzą pod błędy leksykalne? Mam na myśli wyrażenia takie jak „w średniowieczu na zamkach budowano toalety” (zamiast ustępy czy szalety).
Przyszła teściowa wraz z dziadkiem mojej narzeczonej rzucili mi wyzwanie, które bez Pańskiej pomocy, może się okazać bardzo brzemienne w skutkach. Pełen podziwu dla erudycji uprzejmie proszę o pomoc.
Błąd, który Pan wskazał, nazwałbym anachronizmem. Nie jest to błąd językowy, lecz rzeczowy: polega na umieszczeniu w minionej epoce czegoś, czego wtedy jeszcze nie było. W każdym razie jeśli się zgodzić z Pana opinią, że w średniowieczu nie było toalet.
Czy rzeczywiście się z tą opinią zgodzić, mam wątpliwości. Jeśli pomieszczenie było zadbane, to czemu nie nazwać go toaletą? Samo słowo toaleta jest oczywiście późniejsze, zapożyczone z języka francuskiego, ale z tego wynika tylko, że nie należy go wkładać w usta bohaterom powieści historycznej, której akcja toczy się w średniowieczu. Chyba żeby to była powieść z gatunku fantasy lub postmodernistyczna.
Przekonanie, że w wiekach średnich ludzie się nie myli, lecz tylko umartwiali, jest mylne. Przeciwnie – to w okresie renesansu nastąpił upadek higieny. Żeby się wypowiadać o tym kompetentnie, trzeba by zajrzeć do opracowań historycznych. Nawet bez tego jednak można zauważyć, że średniowiecze to bardzo długi okres, który tylko z daleka wygląda na jednorodny. W rzeczywistości zachodziły w nim zmiany, także w zakresie dbałości o czystość ciała.
Czy dobrze zrozumiałem, że Pana teściowa i dziadek narzeczonej chcą sprawdzić, czy się Pan nadaje na męża, i w tym celu pytają Pana o urządzenia higieniczne w średniowiecznych zamkach? Dziękując za uznanie, chciałbym zastrzec, że nasza poradnia nie może ponosić odpowiedzialności za decyzję teściowej i dziadka.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego