zaś

zaś
26.10.2012
26.10.2012
Szanowni Państwo!
Spotkałem się ostatnio z zaskakującą dla mnie opinią, że słowo zaś jest kolokwializmem; nie znalazłem nigdzie jej potwierdzenia, lecz wygłoszona została przez znakomitego filologa, dała mi więc do myślenia. Będę wdzięczny za wyjaśnienie tej kwestii.
Kreślę się z poważaniem
(z góry dziękując oraz prosząc o zachowanie moich imienia i nazwiska dla siebie).
We współczesnej polszczyźnie wyraz zaś występuje w różnych funkcjach i znaczeniach, por.: 1) jako spójnik łączący wypowiedzenia współrzędne przeciwstawne, np. „Kobiety pozostały w salonie, mężczyźni zaś przeszli do biblioteki’’, 2) jako partykuła uwydatniająca przyłączany człon zdania, wskazująca, że treść zdania odnosi się przede wszystkim do wyrazu, który po niej następuje, np. „Lubił wszystkie ryby, najbardziej zaś pstrągi”. Wydawnictwa normatywne nie tylko nie sygnalizują, żeby słowo zaś było kolokwializmem (np. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN), lecz nawet oceniają je jako wyraz książkowy (np. Inny słownik języka polskiego).
Dawnym znaczeniem wyrazu zaś (od za się) było 'znów, znowu; powtórnie, ponownie'; por. np. „Jedź w dobry czas, abych cię zaś oglądał zdrowo.” (J. Kochanowski); „Witold ziemię żmudzką, którą był Krzyżakom postąpił, zaś opanował” (Marcin Paszkowski, XVII w.). To historyczne znaczenie zaś przetrwało w polszczyźnie dialektalnej, por. np. „Ja do niej mówię, a ona zaś swoje’’, por. także gwarowy fraz. na zaś ‘na potem’, np. „To sobie zostawię na zaś’’, „Nie ma się co martwić na zaś’’.
Nie ulega wątpliwości, że zaś w tym znaczeniu występuje tylko w gwarach i w mówionej, regionalnej odmianie polszczyzny.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego