2. «pierwszy człon przymiotników złożonych pochodzących od czasowników, oznaczający niemożliwość realizacji tego, co oznacza podstawowy czasownik, np. niezniszczalny»

3. «pierwszy człon imiesłowów przymiotnikowych odnoszących się do jakiejś stałej cechy, właściwości lub nazywających jej nosicieli, np. nietłukący, niepocieszony»

4. «pierwszy człon rzeczowników złożonych, oznaczający brak lub przeciwstawność tego, co oznacza rzeczownik podstawowy, np. nieład, niechrześcijanin»

5. «pierwszy człon rzeczowników złożonych stanowiących nazwę wykonawców czynności lub nosicieli cech, np. nierób, niemowa»

6. «pierwszy człon rzeczowników odsłownych na -nie, -cie, oznaczający ich zaprzeczenie, np. nielubienie, nieprzybycie»

7. «pierwszy człon przysłówków utworzonych od zaprzeczonych przymiotników, np. niedobrze, albo od imiesłowów czynnych lub biernych, np. nieintersesująco, niewyszukanie»

8. «pierwszy człon zaimków i liczebników mających zupełnie inne znaczenie z przeczeniem nie i bez przeczenia, np. nieco, niejeden»

9. «pierwszy człon czasowników pochodnych od podstaw dziś nieużywanych lub rzadkich, np. niedomagać»

10. «pierwszy człon wyrazów utworzonych za pomocą różnych sufiksów od połączeń nie- z innymi wyrazami lub od wyrazów podstawowych mających nie- w swoim składzie słowotwórczym, np. niemowlęcy, nieśmiertelnik»

dowód nie wprost, dowód pośredni, dowód apagogiczny «dowód polegający na wykazaniu, że zaprzeczenie tezy prowadzi do wniosku sprzecznego z założeniem bądź też z jakimś twierdzeniem prawdziwym»

nie I

1. «partykuła występująca przed głównym składnikiem zdania lub równoważnikiem zdania, zmieniająca jego treść na przeciwną, np. Nie kupiliśmy tego mieszkania.»

2. «partykuła poprzedzająca określony składnik zdania, wykluczając w ten sposób z zakresu treści zdania to, do czego ten składnik się odnosi, np. Nie z zazdrości to zrobił.»

3. «partykuła negująca wcześniejszy sąd. np. Jedni lokatorzy sami remontują mieszkania, inni nie.»

4. «partykuła używana w pytaniach, kiedy mówiący liczy – w zależności od znaczenia pytania, jego kontekstu – na odpowiedź twierdzącą lub przeczącą, np. Nie mylisz się czasem?»

5. «partykuła używana w pytaniach wyrażających jakąś propozycję lub prośbę, np. Nie poszlibyśmy do kina?»

6. «partykuła poprzedzająca czasownik w zdaniach wykrzyknikowych i pytaniach retorycznych, podkreślając, jak wielu przedmiotów lub stanów rzeczy dotyczy, to o czym mowa, np. Co się nie najeździła tymi pociągami!»

7. «partykuła używana w pytaniach retorycznych dla podkreślenia, że prawdziwość tego, o czym mowa, jest oczywista, np. Czyż zdrowie nie jest najważniejsze?»

8. «partykuła używana w pytaniach wyrażających zdziwienie, że nie nastąpiło to, o czym jest mowa, np. Nie powiedziałeś mi o tym wcześniej?»

9. «partykuła wykluczająca zależność między przedmiotami lub stanami rzeczy wyrażoną w danym zdaniu, np. Ojciec był nie wyższy od matki.»

10. «partykuła podkreślająca, że dana osoba, dany obiekt lub stan rzeczy są pozbawione jakiejś cechy lub przysługuje im ona w małym stopniu, np. Egzaminy zdawał nie najlepiej.»

11. «partykuła używana, aby odpowiedzieć na pytanie rozstrzygnięcia, np. Kupiłeś sobie garnitur? – Nie.»

12. «partykuła używana, aby odrzucić sąd rozmówcy lub jego propozycję albo żeby odmówić spełnienia jego prośby lub polecenia, np. Zostań u nas na kolacji! – Nie, dziś nie mogę.»

13. «partykuła poprzedzająca korektę lub autokorektę tego, co zostało powiedziane wcześniej, np. Wrócę w niedzielę, nie, w poniedziałek.»

14. «partykuła używana z intonacją pytającą na końcu zdania twierdzącego, kiedy mówiący oczekuje aprobaty tego, co powiedział, np. Cieszysz się z tego, nie?»

15. «partykuła używana jako wypowiedzenie wykrzyknikowe dla wyrażenia emocji, zwykle na widok czegoś niespodziewanego, np. Nie! Przecież to mój kumpel ze szkoły!, lub w celu powstrzymania kogoś przed jakimś działaniem, np. Nie! Zostaw ją w spokoju.»

Zobacz więcej wyników wyszukiwania w Słowniku języka polskiego