Frazeologia
Dzielimy się tu z wami wszystkim, co wiemy o frazeologizmach: skąd się wzięły, co znaczą, jaką mają postać i w jakich kontekstach mogą być użyte.
Frazeologia
-
Fakt dokonanyCzyli: coś, co się już zdarzyło i na co już wpływu nie ma. Przyjmujemy do wiadomości, że co się stało, już się nie odstanie, ale takimi konstatacjami zdradzamy ślady niezgody na tę nieodwracalność.
-
Fakt prasowyCzyli: coś, o czym doniosły media, a czego realność jest problematyczna. Jeśli wiemy, co się na świecie dzieje, to dzięki mediom. Ma to dla nas wymiar prawdy, jest realną rzeczywistością.
-
Gabinet cieniCzyli: alternatywny rząd, hipotetycznie złożony z aktualnych przedstawicieli opozycji. Mówienie o rządzie jako o gabinecie znamionuje pewną kulturę polityczną.
-
Głodne kawałkiCzyli: bzdury. Banialuki, brednie, brechty – wszystko na „b”. Wiele jest określeń, wszystkie emocjonalne. Głodne kawałki się zasuwa, zalewa, wciska, wstawia. Zawsze są mnogie, jednego kawałka, nawet najbardziej głodnego, wcisnąć ani zasunąć się nie da.
-
Gołym okiemCzyli: od razu, bez skomplikowanych badań. Możemy coś widzieć dzięki teleskopowi, mikroskopowi, lupie czy okularom – to, co wyraźne, duże, blisko nas, jest widoczne gołym, nieuzbrojonym okiem.
-
Gorączka złotaCzyli: pogoń za bogactwem. Kiedy bardzo czegoś chcemy, ogarnia nas stan niemal chorobowy; zresztą kiedy się czegoś obawiamy, też (stąd Reisefieber). W Klondike, stolicy Alaski, wszyscy byli opanowani przez epidemię poszukiwania złotodajnych terenów, nawet bezradni poczciwcy jak ten grany przez Chaplina w filmie pod tym tytułem. Dziś ta gorączka jest mniej widoczna, a poszukiwacze zysków raczej widziani są jako zimni kalkulatorzy.Jerzy Bralczyk
-
Gorzka prawdaCzyli: nieprzyjemne fakty, smutna rzeczywistość. Prawda to piękna rzecz, to najwyższa wartość, za prawdę ludzie ginęli.
-
Gra niewarta świeczkiCzyli: sprawa nieopłacalna, niewarta starań. Częściej chyba spotykana jest taka gra niż jej przeciwieństwo, czyli gra warta świeczki. Bo istotnie: czy wartość świeczki stanowi o rzeczywistej wartości gry?
-
Gruba kreskaCzyli: odcinanie się od przeszłości. Pierwszy demokratyczny premier grubą linią chciał odkreślić przeszłość, zrywając z nią, pokazując możliwość rozpoczęcia wszystkiego od nowa, na własny rachunek.
-
Gruszki na wierzbieCzyli: coś bardzo pożądanego, ale niemożliwego do uzyskania. Takie gruszki najczęściej się obiecuje, a właściwie tak się określa obietnice nie do spełnienia.
-
Iskra bożaCzyli: talent. A właściwie coś więcej, coś, co ożywia, inspiruje i swojego posiadacza, i otoczenie. Iskra to metafora inicjacji działania, z iskry powstaje płomień (stąd nazwa rewolucyjnej gazety bolszewików).
-
Jajko KolumbaCzyli: pozornie trudna, w istocie łatwa sprawa; proste rozwiązanie trudnego zadania. Łatwo czasem poradzić sobie z problemem, uciekając się do metod mniej konwencjonalnych.
-
Kamień z serca Czyli: ulga; reakcja na pozbycie się ciężkiego kłopotu. Kiedy spadnie kamień z serca, czy to sami go zrzuciliśmy, czy też ktoś nam go zdjął, czujemy się lekko.
-
Kawał z brodąCzyli: stary, znany wszystkim żart, dowcip. Dowcip, jeśli ma być dobry, powinien być świeży, nawet zaskakujący.
-
Koniec końcówCzyli: ostatecznie. Wiele się wydarzyło, sprawa miała już wiele mniemanych zakończeń, ale ten jest ostateczny. To koniec wszystkich końców związanych
-
Kopnąć w kalendarzCzyli: umrzeć. Śmierć możemy zjednywać uszanowaniem, mówiąc o łonie Abrahama i przeniesieniu się do wieczności. Można pokazywać jej naturalność, jak Rzymianie, mówiący o przyłączeniu się do większości.
-
Krótka kołdraCzyli: sytuacja niedoboru, kiedy likwidacja jakiegoś niedostatku powoduje inny niedostatek. Trudności obiektywne sprawiają, że na wszystko, co potrzebne, nie starcza – trzeba wybierać.
-
Kwadratura kołaCzyli: rzecz niemożliwa do osiągnięcia. Kwadratura czegoś to wyznaczenie kwadratu o równej temu czemuś powierzchni. Już Grecy martwili się tym, że nie potrafią powierzchni koła oddać kwadratem.
-
Lać wodęCzyli: mówić (lub pisać) płynnie lecz mało treściwie. Spotykają się tu dwie przenośnie. Kiedy mówimy o czymś, że się leje, zwłaszcza jak woda, myślimy o dużych ilościach i o łatwości.
-
Lekki chlebCzyli: łatwy sposób utrzymywania się. Mówi się tak wtedy najczęściej, gdy się komuś ma za złe zbyt łatwe, lekkie życie. Może to wynikać z zazdrości.
