Młody język i inwencja – komentarz Ewy Kołodziejek

Młody język i inwencja – komentarz Ewy Kołodziejek
W plebiscytach Młodzieżowego Słowa Roku najciekawsza jest dla mnie językowa inwencja młodych ludzi. Chodzi nie tylko o słowotwórczość, lecz także o słowa czy wyrażenia pozornie neutralne, które z jakichś powodów stały się chwilową własnością młodzieży.
 
Do takich słów w 2022 roku należy siedemnaście, które jest fragmentem frazy: „Ile ty masz lat? Hehe: siedemnaście” będącej częścią piosenki NETERNAL śpiewanej przez grupę skupioną wokół Natsu, youtuberki i influencerki, idolki młodych dziewcząt. W cytacie: „On mi drink daje i chce robić ze mną jakieś dziwne akcje (ile ty masz lat?) Hehe, siedemnaście” jest to, co bardzo młode osoby ekscytuje: drink, tajemnicze „dziwne akcje”, siedemnaście lat. Dobrze brzmiąca fraza: Ile ty masz lat? Hehe, siedemnaście szybko oderwała się od całego tekstu i zaczęła żyć swoim życiem. Są w niej charakterystyczne dla młodzieży emocje: żart, „beka”, sarkazm, drwina, przekora. Słowo siedemnaście tak opisują zgłaszające je osoby: „Siedemnaście to liczba oznaczająca osobę, która robi rzeczy niedozwolone dla osób niepełnoletnich”, „Śmieszkowa liczba wieku używana dla beki. Pani w Żabce cię pyta: Słuchaj, a ile ty masz lat? Hehe, siedemnaście”.
 
Podobnymi emocjami zdumienia, podziwu, ale i żartu, ironii nacechowane jest sformułowanie: robi wrażenie pasujące bardziej do polszczyzny oficjalnej niż do slangu. Ale młodzież lubi przejąć jakiś wyszukany zwrot czy słowo i nadać mu nowy sens, nowe emocje. Przypomnijmy atrakcyjne do niedawna słowo zacnie, zacny w slangu znaczące ‘coś fajnego, coś co fascynuje, co się podoba’, a w języku ogólnym oznaczające ‘uczciwie, szlachetnie; ktoś godny szacunku i zaufania’. Robi wrażenie, choć ma inne źródło i inny sens, funkcjonuje w języku młodzieży na podobnej zasadzie: przekornego cytatu z innego rejestru polszczyzny.
 
Slangowe słowotwórstwo jest w równym stopniu przewidywalne, jak i zaskakujące. Przewidywalne, bo wykorzystuje znane i – można powiedzieć – oklepane cząstki słowotwórcze, by stworzyć nowe słowa. Wciąż popularną cząstką jest -ara, za pomocą której tworzy się nazwy wydobywające jakieś kobiece cechy. Z ubiegłych lat znamy określenia: jesieniara, rzepiara, k-popiara, koniara, baseniara, covidziara, kamieniara, kasztaniara, lambadziara, mopsiara, patusiara, podsiadara, romantyziara, rośliniara, typiara, wieśniara, zodiakara, żabiara, tipsiara (ich znaczenia znajdziecie w moim komentarzu z 2021 r.). W roku 2022 pojawiły się nowe: netflixiara, telefoniara, dyniara ‘fotografuje się z dyniami’, rossmanniara, lalkara ‘fanka „Lalki” Prusa, maciara ‘fanka Maty’, gejpopiara ‘osoba homoseksualna słuchająca k-popu’, genshiniara ‘osoba grająca w grę Genshin Impakt’, bedoesiara ‘kobieta niezależna, pewna siebie’ albo ‘fanka Bedoesa’. Twórcze możliwości cząstki -ara są, jak widać, nieograniczone!
Z nowych zaskakujących pomysłowością form słowotwórczych warto odnotować takie słowa, jak zdzbanić ‘zrobić coś źle, byle jak lub nieudolnie’ od słowa dzban ‘człowiek nierozgarnięty, głupiec’, które było zwycięzcą plebiscytu w 2018 roku. Ciekawe są też inne neologizmy: wymajonezować ‘obiecać i nie zrobić, umówić się z kimś na coś, przełożyć to, a potem odwołać bez przyczyny’, uwuśny, uwuśnie od emotikonu uwu ‘słodki, słodko’, wyjebongo będące eufemizmem mocniejszego słowa.
 
Z nowości słowotwórczych najbardziej spodobała mi się odklejka, słowo o szerokim znaczeniu nazywające człowieka albo stan, w jakim się znajduje. Odklejka, odklejeniec, odklejony, odkleja to ‘osoba, która nie rozumie, co się dzieje, jest nieobecna myślami, nie zachowuje się odpowiednio’ Odkleić się, odkleiło, odkleja (czynność) to stan oderwania od rzeczywistości. W tych obrazowych neologizmach, trafnie nazywających stan, w którym każdy się kiedyś znalazł lub może znaleźć, przejawia się młodzieńcza skłonność do patrzenia na świat przez pryzmat metafory. Młodzieżowa mowa bowiem nie tyle przekazuje informacje, ile żartobliwie lub złośliwie ocenia rzeczywistość. Ale przecież za to ją lubimy.
 
Ewa Kołodziejek, Uniwersytet Szczeciński
Zobacz w galerii subiektywny wybór słów z definicjami oryginalnymi oraz gdzieniegdzie – z komentarzami językoznawcy.
 
 
Dodano: 15.11.2022
 
 
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego