Młodzieżowe Słowo Roku 2021 – Nagroda Jury

Młodzieżowe Słowo Roku 2021 – Nagroda Jury
Kapituła wskazała ich zdaniem najciekawsze językowo słowa. W tym roku nagroda główna przypadła słowu mrozi. A wyróżnienie otrzymało: odciszyć (się).
 
Mrozi/mrozić
Nagroda za kreatywność językową. Okazała się ona na tyle znacząca, że gdy w analogicznych plebiscytach w Niemczech i w Austrii zwycięża w tym roku hasło cringe, my mamy już popularny polski odpowiednik. Słowo mrozi podąża za sensem oryginalnego słowa, bo o cringe’u (spolszczanym często jako krindż) mówiono, że opisuje dreszcz zażenowania, ciarki żenady. Sytuację, w której wstydzimy się, że coś oglądamy albo czemuś się przysłuchujemy. Czasownik mrozić koresponduje zarazem z popularnym emoji ze zmarzniętą, lodowatą buźką i zębami wyszczerzonymi w grymasie, który zdaje się w postaci ikonicznej demonstrować bliskość odczuć chłodu i zażenowania.
Tegoroczny plebiscyt odnotowuje też pojawienie się formy mrożon – jako czegoś albo kogoś, co/kto nas wprawia w to zażenowanie. To z kolei przypomina imię postaci z animowanego filmu „Iniemamocni”, ale w praktyce bywa też odnoszone do pseudonimu jednego z popularnych polskich youtuberów. Jury zwróciło też uwagę na wykorzystanie formy trzeciej osoby liczby pojedynczej: mrozi, którą większość zgłaszających uznawała w tym wypadku za podstawową: na 290 zgłoszeń tylko 29 odnosiło się do formy bezokolicznika mrozić. Ten sam fenomen dotyczy innego słowa z czołówki plebiscytu: oddaje.
 
Odciszyć/odciszać (się)
 
To słowo jest spoza finałowej dwudziestki, trudno też uznać je za slangowe, a jednak w czasie zdalnej edukacji było i jest często używane właśnie przez młodzież. Kiedy się już wyciszyliśmy, czyli wyłączyliśmy mikrofon na platformie zdalnej, wtedy może zajść potrzeba, żebyśmy się z powrotem odciszyli. W polszczyźnie potoczne odciszyć pojawiło się kilka lat temu w kontekście smartfonu (starsze pokolenia mogły sporadycznie odciszać telewizor po jego zupełnym wyciszeniu), jednak w czasie pandemii i edukacji jego frekwencja bardzo wzrosła właśnie w formie zwrotnej z się. Czasownik ten ma jasną budowę słowotwórczą. Przedrostek od- oznacza anulowanie efektu poprzedniego działania (inne znaczenia tego przedrostka to ‘robić coś od nowa’, np. odbudować, albo ‘reagować’, np. odpowiedzieć). Anulatywne od- znamy już z potocznych i żartobliwych czasowników odobrazić się i odzobaczyć. Właściwie dziwne, że żaden słownik nie notuje odciszyć, nie ma go też w korpusach polszczyzny dawnej i współczesnej. Jury przyznaje nagrodę za mądre wykorzystanie mechanizmów gramatycznych oraz za uzupełnienie luki słownikowej. Odciszyć (się) to na pewno słowo potrzebne.
 
 
 
Dodano: 7.12.2021
 
Zobacz w galerii subiektywny wybór słów z definicjami oryginalnymi oraz gdzieniegdzie – z komentarzami językoznawcy.
 
 
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego