Rozstrzygnięcie plebiscytu Młodzieżowe Słowo Roku 2016!

Rozstrzygnięcie plebiscytu Młodzieżowe Słowo Roku 2016!
Plebiscyt na MSR zorganizowaliśmy w Polsce po raz pierwszy. Poprzedza go organizowany od lat 6 ogólnopolski plebiscyt na słowo roku. Plebiscyty na słowo roku są popularne w wielu krajach, słowo młodzieży wybierają jak dotąd Niemcy, ale jest to zwykle słowo angielskie. W roku 2016 FLY. W naszym plebiscycie głosowało ponad 3000 osób. Najwięcej głosów (ponad 180) padło na słowo SZTOS, na drugim miejscu jest rodzina wyrazów utworzona od czasowników OGARNĄĆ/OGARNIAĆ (SIĘ), w tym OGAR i NIEOGAR (ponad 120 głosów). Na trzecim miejscu z 60 głosami są ex aequo: BEKA (BECZKA, BEKOWY), MASAKRA (MASAKRACJA, MASAKRYCZNY) i powitanie GITARA SIEMA. Kolejne słowa, na które padło od 20 do 40 głosów to: YOLO (you only live once), MEGA, LOL (lots of laugh), PRZYPAŁ, RAK (RAKOWY), SPOKO, ROZKMINIĆ (ROZKMINIAĆ, ROZKMINA), KAPPA, HAJS, XD (emotikon), PROPS (PROPSOWAĆ).
SZTOS ‘szczęście, coś dobrego’ to słowo z początków XX wieku, długo obecne w żargonie graczy i przestępców. Słowo jest zapożyczone z niemieckiego ‘pchnięcie’; i pierwotnie oznaczało chyba szczęśliwe uderzenie w bilardzie. W latach osiemdziesiątych słowo nie było często używane. Być może obecnej popularności przysporzyły jej filmy pod tym tytułem.
OGARNĄĆ od dawna znaczyło metaforycznie ‘rozumieć’ nawet w języku ogólnym. Dziś jest popularne w slangu, ma ogólniejsze znaczenie ‘dać sobie radę/ potrafić’ i tworzy słowa pochodne OGAR, NIEOGAR, oznaczające opanowaną czy nieopanowaną sytuację albo osobę, która jest lub nie jest w stanie sprostać tej sytuacji.
Model słowotwórczy OGARA jest typowy dla innych popularnych słów takich jak PRZEGRYW i WYGRYW, czy z dodatkiem przyrostka WIELEPEK ‘ten co wie lepiej’. WIELEPEK, choć zgłoszony tylko raz, jest moim ulubionym słowem plebiscytu. Pojawia się w sieci chyba po raz pierwszy w roku 2010 (na podstawie poszukiwania w aplikacji webcorp.org). Nie notuje WIELEPKA słownik miejski.pl ani słowniki Bartka Chacińskiego.
Jeszcze bardziej niż rodzime neologizmy słowotwórcze charakterystyczne są dla slangu zapożyczenia i skróty. YOLO łączy oba te modele wzbogacanie słownictwa, jest skrótem angielskim, który zresztą był nominowany w plebiscytach na słowo roku w USA i w Niemczech. Z polskich skrótów ciekawy jest RIGCZ (rozum i godność człowieka), często używane ironicznie, ale także jako istotna wartość. Fraza „rozum i godność człowieka” pojawiła się po raz pierwszy w apelu obrońców religii i pamięci Jana Pawła II w roku 2012, kopiowanym w dyskusjach internetowych jako tzw. pasta.
Charakterystyczne dla języka młodzieży jest też wielofunkcyjność gramatyczna wyrazów, np. BEKA czy LOL to pierwotnie rzeczowniki nazywające sytuację, ale mogą też funkcjonować jako nieodmienne przymiotniki, przysłówki, wykrzykniki, a nawet zastępniki czasowników. Podobna uniwersalność cechuje popularne i nowe wyrazy KAPPA ‘wyraz dezaprobaty lub zdziwienia’ i RAK – ‘coś złego’, przeciwieństwo SZTOSU.
Zwycięstwo SZTOSU świadczy o zwrocie języka młodzieży ku tradycji. Podobnie traktuję zgłoszenia starych rusycyzmów PRAWILNY czy KOZAK/KOZACKI, które weszły do obiegu poprzez gwarę przestępczą. (Słowo KOZACKI/KOZAK w latach siedemdziesiątych znałem z Grzesiuka, nie z ulicy, słowa SZTOS w ogóle nie używałem. PRAWILNY kojarzyło mi się tylko ze szkolnymi zadaniami z rosyjskiego.)
Jeśli chodzi o zakres tematyczny słownictwa, to jak zwykle w języku młodzieży, słownictwo koncentruje się wokół wspólnego spędzania czasu (liczne synonimy przyjęcia, dawniej IMPREZA, dziś MELANŻ), gier komputerowych, pieniędzy (HAJS, który zastępuje KASĘ, nie wspominając o starodawnej FORSIE), alkoholu, relacji uczuciowych i seksu, nierzadkie są odniesienia do współczesnej polityki, zwykle z oceną negatywną.
Język młodzieży nie jest wolny od polityki: od polskich bieżących konfliktów oraz od bardziej abstrakcyjnych dyskusji o wolności. Stąd w naszym plebiscycie hasła LEWAK, AKAP ‘anarchokapitalizm’, czy wspomniany RIGCZ. Ciekawe jest słowo TRUMP pisane małą literą jako ‘coś nieoczekiwanego’. Liczne są ogólne określenia ludzi, np. ZIOM, w tym te negatywne, np. JANUSZ, CEBULA. W plebiscycie nie uwzględnialiśmy słów wulgarnych, deprecjonujących konkretną osobę (np. żarty z nazwisk), mowy nienawiści.
 
W galerii publikujemy wybrane słowa zgłoszone w plebiscycie. Niektóre słowa zamieszczamy jako ciekawe lub ciekawie zdefiniowane przez użytkowników. Nadesłane definicje podajemy bez zmian, choć ze skrótami. Niektóre hasła opatrzone są dodatkowo uwagami językoznawcy: Marka Łazińskiego z UW  .
 
Dodano: 9.01.2017
 
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego