Wiralowe mówienie – powiedzonka, powiedzenia, bon moty – komentarz Anny Wileczek

Wiralowe mówienie – powiedzonka, powiedzenia, bon moty – komentarz Anny Wileczek
Język potoczny młodzieży szczególnie upodobał sobie struktury ekspresyjne, nieoczywiste znaczeniowo, z odcieniem komizmu i ironii. Nie powinno to nikogo dziwić, gdyż młodomowa stanowi efekt zawiązywania i podtrzymywania wspólnotowości ludycznej, w której ważny jest dobry kontakt, swoboda komunikacyjna czy podobne poczucie humoru. Takie jednostki znaczeniowe w finałowej dwudziestce MSR 2022 mają liczną reprezentację. Jedną z nich jest wyrażenie, które zawiera nawet onomatopeję śmiechu – he he siedemnaście, skracane czasem do liczebnika głównego: siedemnaście/ 17. Jest bardzo popularną ripostą w młodzieżowych konwersacjach, bo raz użyte, załatwia dwie sprawy. Daje żartobliwą odpowiedź na pytanie: ile (ile ty masz lat?) i nawiązuje satysfakcjonujący kontakt we wspólnocie tych, którzy są wtajemniczeni, oglądają, udostępniają lub produkują podobne filmiki, są obdarzeni tym samym poczuciem humoru.
 
Internetowe powiedzenia są jak wirus, wykluwają się szybko i zarażają ogromne rzesze użytkowników. Przypominające trochę „skrzydlate słowa”, czyli powszechnie znane i często przytaczane wypowiedzi. Są obrazowe, pojemne semantycznie, aluzyjne i elastyczne, dopasowują się do różnych okoliczności komunikacyjnych, ponieważ obok warstwy dosłownej (odwołanie do konkretnej sytuacji, fragmentu filmu, memu), mają też płaszczyznę skojarzeń, nadpisaną na nich kulturowo. Niekiedy rozpoznanie tej drugiej płaszczyzny jest wystarczające do zabawnej konwersacji, bo „skrzydlate słowa” stają się skonwencjonalizowanymi znakami, za pomocą których działamy, reagujemy, wpływamy na innych. Pewnie niewiele osób pamięta, że powiedzenie he he siedemnaście nawiązuje do internetowego skandalu (dramy), w którym uczestniczył Leksiu z zespołu Team X, wysyłający czternastoletniej dziewczynie nagie zdjęcia. Tłumaczył potem, że nie znał jej wieku, a na zdjęciach wyglądała na pełnoletnią.
 
Z kolei fraza: robi wrażenie, używana w konwersacji w celu wyrażenia podziwu lub odwrotnie – ironicznej oceny czegoś, co jest błahe i niedorzeczne swoją dwupłaszczyznowość zawdzięcza odmiennym motywacjom. W języku ogólnym jest wyznacznikiem podziwu, ale w kontekście zachwytów youtubera – kulinarnego krytyka – Mrs Krychy nad trzydziestocentymetrowym kebabowym potworem nabiera podtekstu satyrycznego. Wrażenie będzie zatem robił nie tylko świetny wyczyn, ale też głupie, groteskowe zachowanie, nazywane przez młodzież przewrotnie normalną akcją. Do absurdalnych powiedzeń, a zarazem poręcznych „wytrychów” językowych powtarzanych w różnych sytuacjach należą także be be be beton oraz cztery cztery zaczerpnięte z dwóch krótkich filmów z YouTube, odkrytych na nowo po kilkunastu latach. Podkreślają one z jednej strony absurdalno-satyryczny profil jakiegoś rzeczywistego zdarzenia, stają się parodią czegoś, z drugiej – są świadectwem czynnego uczestnictwa w narastającej wiralowo kulturze popularnej.
 
Podobne „cytaty” z filmików i memów publikowane na (opanowanym do niedawna wyłącznie przez młodzież) TikToku stają się nie tylko poręcznymi narzędziami do oceny rzeczywistości, ale też „chwytami” erystycznymi. Stanowią oręż w komunikacji rozumianej jako spór albo „walka”. Dobrym tego przykładem jest spolszczona jednostka językowa łymyn/ women moment. Powiedzenie to, nawiązujące do znanej powszechnie frazy: „Ach, te kobiety!” (z podtekstem sarkastycznym) wydaje się nową odsłoną w odwiecznej slangowej wojnie płci. Stanowi ironiczne, prześmiewcze podsumowanie wypowiedzi lub jakiegoś zachowania, uznanych stereotypowo za niedorzeczne lub głupie. Dodatkowo za pomocą tagu łymyn moment z dołączaną filiżanką parującej kawy są przytaczane i wyśmiewane przykłady takich sytuacji (urywki filmów czy fragmenty wypowiedzi). Samo wyrażenie nawiązuje do fragmentu z gry Team Fortress 2, w którym dwóch mężczyzn popija kawę i śmieje się głośno po słowie women.
 
W młodzieżowej erystyce zarówno tej w Internecie, jak i w komunikacji bezpośredniej na dobre zagościła riposta: Kto pytał? skrócona do poręcznego: Kto? Przybiera formę pytania retorycznego, podkreślając brak związku sytuacji, zachowania, zdarzenia z istotą rzeczy. Wyraża znaczenia: „To nie jest ważne” lub „Nie obchodzi mnie to”. W komunikacji bezpośredniej zwykle towarzyszy tej wypowiedzi wzruszenie ramion. Z jednej strony Kto pytał? służy do „zgaszenia” oponenta, z drugiej może być także używane jako żart w stosunku do dobrego znajomego czy przyjaciela. W pierwszym przypadku do riposty: Kto pytał? „opracowano” szereg skonwencjonalizowanych „zasłon” słownych w formie odpowiedzi: - twój szczur/ twój słoń/ twój koń; -nikt nie musiał; -ktoś na pewno; -twoja stara/ -twój stary. To ostatnie wyrażenie, znane od kilkunastu lat w slangu, nie traci popularności wśród młodszych nastolatków. Od dawna stanowi fundament młodzieżowej riposty, występując w wielu rozgrywkach komunikacyjnych. Kończy niechcianą dyskusję, jest uniwersalną odpowiedzią na zaczepki. Replikowane w tysiącach wersji wyrażenia: Twój stary…/ Twoja stara… są wykorzystywane do deprecjonowania przeciwnika, np. Twój stary kąpie się w gumiakach; Twój stary kampi na kanapie; Twoja stara tańczy rap przed telewizorem; Twoja stara smaży sól. Figury te są użyteczne zarówno w „żartobliwym spławieniu innej osoby”, jak i w tworzeniu dowcipów, które funkcjonują samodzielnie, upowszechniane przez popularne strony, aplikacje internetowe, utwory muzyczne i składanki.
 
Masowa produkcja i konsumpcja przez ludzi młodych wszystkiego, co komiczne (a więc przyjemne i łatwe) wynika z potrzeby uczestnictwa w prestiżowej wspólnocie humoru, w której komunikuje się nie tylko słowami i frazami, ale także popularnymi obrazami i bardzo szeroko rozumianymi memami. Postawa ironicznego, ludycznego i często naturalistycznego „nicowania” rzeczywistości to część konwencji i strategia na młodzieżowe współistnienie.
 
Anna Wileczek, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Obserwatorium Języka i Kultury
Zobacz w galerii subiektywny wybór słów z definicjami oryginalnymi oraz gdzieniegdzie – z komentarzami językoznawcy.
 
 
Dodano: 15.11.2022
 
 
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego