Słowa mylone
Dlaczego dwa słowa – choć do siebie podobne – znaczą zupełnie co innego, a ich zamiana może skutkować w najlepszym razie zabawnym nieporozumieniem. Tutaj zapoznasz się z parami takich właśnie słów, które często mylimy.
Słowa mylone
-
METEOR, METEORYTMeteor to kamienna lub metaliczna bryła, która, lecąc przez atmosferę ziemską, rozżarza się i świeci, przez co wygląda jak spadająca gwiazda.
-
MÓR, MURMór to inaczej zaraza, słowo pochodzące od prasłowiańskiego moriti ‛zabijać, uśmiercać’ i poprzez nie spokrewnione z innym, dziś też rzadkim rzeczownikiem, występującym tylko w zwrocie na umór (np. pić na umór), który znaczy ‛bez opamiętania’, a etymologicznie ‛do śmierci’.
-
MÓWKA, MUFKAMówka to mała przemowa, nazywana tak z lekceważeniem, por. palnąć mówkę.
-
NAWARZYĆ, NAWAŻYĆNawarzyć znaczy ‛nagotować’, np. „Nawarzyła kaszę i wylała na stół” (Linde). Dziś słowo to można spotkać głównie w zwrocie nawarzyć piwa, co znaczy ‛narobić, zwłaszcza samemu sobie, kłopotów’.
- NÓŻ, NUŻ
- OBUMRZEĆ, ODUMRZEĆ
-
ODSETEK, ODSETKIOdsetek – zwykle w liczbie pojedynczej – to procentowy udział czegoś w czymś, por. „(...)odsetek młodzieży z rodzin chłopskich czy robotniczych na studiach okazał się w PRL niższy niż przed wojną, gdy powszechnie obowiązywało czesne” (Rzeczpospolita).
- ODTAJAĆ, ODTAJNIAĆ
- ODWIEŚĆ, ODWIEŹĆ
-
OPONENT, OPORTUNISTANasz oponent w sporze lub dyskusji to osoba zajmująca stanowisko przeciwne do naszego. Oportunista natomiast to nie ktoś, kto stawia opór (jak się czasem mylnie przypuszcza),
-
OSŁAWIONY, SŁAWETNYOsławiony i sławetny nie są synonimami wyrazu sławny. Ten ostatni w zasadzie ma wydźwięk pozytywny, osławiony i sławetny natomiast przekazują zwykle ocenę negatywną, por. „Osławiony rosyjski szpieg Władimir Ałganow znalazł się w centrum uwagi również na Litwie” (Rzeczpospolita), „Z tego okresu pochodzi sławetne powiedzenie, iż na półkach był tylko ocet” (W. Jaruzelski, Pod prąd).
-
PARAFRAZA, PERYFRAZAParafraza jakiejś wypowiedzi, w szczególności utworu literackiego lub muzycznego, to ich swobodne przetworzenie zachowujące związek z oryginałem, a także wynik tej czynności, czyli nowa wypowiedź powstała w taki sposób.
-
PARALELE, PARANTELEParalele to porównania rzeczy lub zjawisk podobnych pod jakimś względem (np. przeprowadzać paralele między sztuką a życiem), to także podobne elementy należące do różnych rzeczy lub zjawisk (np. znajdować paralele między światem ludzi a światem zwierząt).
-
PODKÓWKA, PODKUWKAPodkówka to mała podkowa, podkuwka to dolne podkucie sań. Etymologicznie uzasadniona byłaby pisownia obu wyrazów przez ó, dzisiejsze kuć powstało bowiem z form czasu teraźniejszego dawnego czasownika kować, por. kowal, kowadło, kowalik (ptak), okowy, a z drugiej strony np. kuźnia i potoczne kujon – wszystkie z tej samej rodziny.
-
PODWINĄĆ SIĘ, POWINĄĆ SIĘSłowo podwinąć nie budzi wątpliwości: można podwinąć nogawki spodni, pies może siedzieć z podwiniętym ogonem, a ktoś obok psa – na podwiniętych nogach.
-
PÓŁKOWNIK, PUŁKOWNIKPółkownik to żartobliwe określenie filmu zatrzymanego przez cenzurę i nie dopuszczonego do dystrybucji, a więc odłożonego na półkę: „O ile zaś w II Rzeczypospolitej film (w początkach niemy) chętnie sięgał po tematykę powstańczą, to w Polsce Ludowej stała się ona tabu.
-
PREDESTYNOWAĆ, PREDYSPONOWAĆPredestynować i predysponować mają znaczenia bardzo podobne i często mogą być używane zamiennie. Mocny głos może zarówno predestynować, jak i predysponować kogoś do kariery śpiewaczej, a określone czynniki genetyczne zarówno predestynować, jak i predysponować do określonych chorób.
-
PROTEKCJONALNY, PROTEKCYJNYProtekcjonalne zachowanie jest wyrazem czyjegoś poczucia wyższości i pobłażliwości dla osoby ocenianej jako mniej ważna: „Eksmałżonka przyszła ubrana z wyszukaną elegancją, prowokacyjnie wydekoltowana, pachnąca znakomitymi perfumami, z protekcjonalnym uśmiechem na twarzy…” (J. Janicki, A. Mularczyk, Dom).
