partyzantkę; kierujący powstaniem biali widzieli w nim demonstrację, która by "oznaczyła krwią przyszłe granice Polski".<br>Już latem wydział wileński został rozbity przez aresztowania; zamożna szlachta, sterroryzowana przez Murawiewa, wycofywała się z ruchu. Kierownictwo ujął ponownie w ręce Kalinowski i podtrzymywał walkę aż do zimy, znajdując oparcie w ludzie i szlachcie zaściankowej oraz w kilku wytrwałych dowódcach (Mackiewicz, Dłuski, Staniewicz i in.). Ale była to już walka obronna i beznadziejna wobec miażdżącej przewagi nieprzyjaciela.<br>O wiele mniejsze szanse miało powstanie na Ukrainie. Tu żywioł polski był jeszcze mniej liczny; czynnik klasowy, narodowy i wyznaniowy przeciwstawiał szlachcie polskiej ukraińskich chłopów. Już przed wybuchem