tu mniej liczne i mniej wpływowe; kuria biskupia - wręcz przeciwnie niż w Gnieźnie i Poznaniu - zwalczała zaciekle ruch polski. Tym samym jego kierownictwo znalazło się głównie w ręku inteligencji i drobnomieszczaństwa. Dla rozbudzenia uczuć patriotycznych wśród chłopstwa pomorskiego zasłużyli się zwłaszcza dwaj dziennikarze: Ignacy Łyskowski, założyciel pisemka "Szkółka Narodowa" w Chełmnie, oraz Julian Prejs (ps. Sierp), który redagował w Toruniu gazetę "Biedaczek". Jeden z posłów do sejmu pruskiego z Pomorza, chłop Antoni Elminowski, głosował też w izbie pruskiej wraz z lewicą w obronie chłopskich postulatów. Łyskowski, obrany do parlamentu w Frankfurcie, złożył z trybuny protest przeciw włączeniu Pomorza Gdańskiego do Rzeszy